چکیده:
کیفیت زندگی دانشگاهی از مولفههای کلیدی آموزش عالی کیفی و یادگیری محور است. دانشجویان از منظرهای متعددی نظیر مشتری، ذینفع، کنشگر، محصول و پیامد در نظام آموزش عالی حائز اهمیتاند. در این مقاله باهدف ایجاد حساسیت و ارائه الگوی معین برای اندیشیدن و اقدام درباره کیفیت زندگی دانشگاهی، به روش نظریه دادهبنیاد، با رویکرد استراس و کوربین، یک الگوی مبنایی برای کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان کارشناسی دانشگاههای دولتی شهر تهران تدوین شده است. بر اساس تحلیل محتوای مصاحبه عمیق نیمه ساختیافته با 35 دانشجوی منتخب بهصورت شبهتصادفی، 110 مفهوم شناسایی شده است. این مفاهیم در 30 مقوله اصلی شامل 5 مقوله شرایط علّی، 4 مقوله شرایط زمینهای، 7 مقوله شرایط میانجی، 5 مقوله راهبردها و 3 مقوله پیامدها تنظیم شده است. در الگوی مبنایی، رضایت کلی دانشجو از حضور در میدان تحصیل و احساس آرامش و آسایش از زندگی، بهعنوان مقوله محوری انتخاب شده است. مقولههای آموزش و توسعه جامعه دانشگاهی، بهروزرسانی و توسعه مستمر برنامههای درسی، طراحی، نگهداری و تجهیز امکانات آموزشی و عمومی پردیس، حمایت از فعالیت و تحرک دانشجویان و ارتقای خدمات رفاهی با جلب کمک سایر نهادهای اجتماعی- اقتصادی، مجموعه راهبردهای لازم برای تامین کیفیت جامع زندگی دانشگاهی تعیین شده است. این راهبردها موجبات دستیابی به کنشگری، نشاط، مسئولیتپذیری و امیدواری به آینده، یادگیری متناسب و متوازن دانش، بینش و مهارت و رشد و توسعه فردی- اجتماعی دانشجو را فراهم میکند. اهتمام سیاستگذاران آموزش عالی به کیفیت زندگی دانشگاهی و تلاش برای ارتقای آن، یکی از معیارهای کلیدی برای ارتقای کیفیت آموزش عالی است.
خلاصه ماشینی:
در الگوی مفهومی کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان )شکل ١(، مؤلفه زمینه مشتمل بر چهار مقوله اصلی شامل وضعیت جامعه و محیط بیرونی دانشگاه ، چشم انداز روشن تحصیل )آینده اجتماعی- اقتصادی(، شرایط تأمین هزینه های زندگی و وضعیت اقامت دانشجو است .
مؤلفه راهبردها در الگوی کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان )شکل ١( مشتمل بر پنج مقوله اصلی شامل آموزش و توسعه جامعه دانشگاهی، به روزرسانی و توسعه مستمر برنامه های درسی، طراحی، نگهداری و تجهیز امکانات آموزشی و عمومی پردیس ، تشویق و حمایت از فعالیت و تحرک دانشجویان و ارتقای مستمر خدمات رفاهی با جلب کمک سایر نهادهای اجتماعی- اقتصادی است .
درنهایت ، در الگوی مفهومی پیشنهادی برای کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان مفهوم رضایت کلی دانشجو از حضور در میدان تحصیل و احساس آرامش و آسایش از زندگی، مقوله محوری انتخاب شده است .
مقوله های مؤلفه شرایط مداخله گر در نظریه کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان شامل صلاحیت و پاسخگویی منابع انسانی دانشگاه )کارکنان و مدیران (، ویژگیهای عمومی پردیس محل تحصیل ، شرایط و ویژگیهای فردی دانشجو، امکان و تسهیل انواع دسترسیهای ملازم تحصیل ، دانشجومحوری، کیفیت فرایندها و روش های ارائه خدمات دانشجویی و شرایط رده های درس شناسایی و استخراج شده است .
بنابراین ، باهدف تحقق پیامدهای مرکب سه گانه کنشگری )فعالیت (، نشاط ، مسئولیت پذیری و امیدواری به آینده ، یادگیری متناسب و متوازن دانش ، بینش و مهارت و رشد و توسعه فردی- اجتماعی، یک الگوی مفهومی معتبر نوین برای برنامه ریزی، مدیریت و پایش سازه کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان به روش اکتشافی در این پژوهش توسعه داده شده است .