چکیده:
مقالة حاضر حول محور پرسشی شکل گرفته که از دیرباز برای علوم اجتماعی و بویژه جامعهشناسی مسألهزا بوده است، یعنی سوال در خصوص ماهیت انباشتگی دانش جامعهشناسی. آیا در انبوه مطالب نظری و تجربی تولید شده توسط جامعهشناسان در طول بیش از یک قرن فعالیت آکادمیک، میتوان الگوهایی از تغییر را نشان داد که حاکی از پیشرفت باشد؟ در این راستا، مجموعهای از دیدگاههای متفاوت و حتی متعارضِ جامعهشناسان مورد واکاوی تحلیلی قرار گرفته است. سپس، دو رویکرد اصلی در بررسی پیشرفت علمی یعنی، مبناگرایی در برابر برساختگرایی مورد بحث و تجزیه تحلیل قرار گرفته و دلالتهای هر یک از این دو رویکرد برای وارسی پیشرفت در جامعهشناسی تشریح گردیده است. در پایان، استدلال گردید که با توجه به ماهیت چندپارادایمی جامعهشناسی، درست نیست که متعلَقِ پیشرفت را کلِ جامعهشناسی قرار دهیم؛ بلکه مسألة ارزیابی پیشرفت در جامعهشناسی را بایستی معطوف به زیررشتهها و حوزههای خاص مطالعاتی در درون رشتة جامعهشناسی نماییم. بر همین اساس، استدلالهای معطوف به ارزیابی پیشرفت علمی در جامعهشناسی بر پایة حوزة خاص «مطالعة انقلابها» استوار گردید؛ و بر اساس دو دیدگاه مبناگرایی و برساختگرایی نشان داده شد که مطالعة جامعهشناختی در خصوص انقلابها منجر به پیشرفت منظم و انباشت دانش در این حوزة مضمونی شده است.
خلاصه ماشینی:
آيا مطالعۀ سيستماتيک حيات اجتماعي توسط جامعه شناسـان در طول بيش از يک قرن فعاليت آکادميک ، از رشد تراکمي در جامعه شناسي حکايت مـي کنـد؟ آيـا در انبوه مطالب نظري و تجربي توليد شده توسط جامعه شناسان مي توان الگوهايي از تغيير را نشان داد که حاکي از پيشرفت باشد؟ به طور کلي ، آيا جامعه شناسي پيشرفت نموده است ؟ اگر پاسخ جامعه شناسان معاصر را به اين سوالات مدنظر قرار دهيم بسياري از آنان ، جـواب شـان منفي يا در بهترين حالت ، اظهار ترديـد يـا موضـع لاادري گرايانـه (نمي دانـم ) بـوده اسـت (گلدثورپ ٢٠٠٤).
در تبيين تفاوت جامعه شناسي با علوم طبيعي از حيث پيشرفت ، کـول (١٩٩٢، ١٩٩٥، ٢٠٠١) استدلال نمود که اگرچـه در جامعـه شناسـي و علـوم طبيعـي مشـاجرات و مجـادلات هماننـدي در خصوص آن که چه چيزي علم شناخته مي شود در محدوده هاي سرحدي ٣ يا مرزها- جايي کـه علـم در آنجا در حال شکل گرفتن است - کاملا مشترک است ، ولي جامعه شناسي نسبت به علوم طبيعـي در انتقال دانش از مرزها به مرکز٤ (يعني مجموعه اي از شناخت ها که توسط عالمان ، به طور عمومي و 1.
), 21st Century Sociology, Sage Publications, Inc. Rule, James (1997) Theory and Progress in Social Science, Cambridge University Press.