چکیده:
اسناد خزانه اسلامی، ابزار مالی جدیدی است که از سال 1392 برای تسویه مطالبات طلبکاران غیردولتی از دولت معرفیشده است. این نوع از اسناد که ازجمله اوراق بدهی بهشمار میآید، در کشورهای دیگر بهعنوان ابزاری برای جبران کسریهای بودجه دولت در کوتاهمدت بهشمار میِآید. در ایران دو نوع اسناد خزانه اسلامی معرفیشده است. اسناد خزانه اسلامی نوع اول که جهت تسویه بدهیهای دولت به پیمانکاران غیردولتی مورداستفاده قرار میگیرد با اسناد خزانه متعارف و همچنین اسناد خزانهای که پیش از انقلاب اسلامی ایران برای تأمین کسری بودجه دولت مورداستفاده قرار میگرفت، تفاوتهایی دارد. در مقابل اسناد خزانه اسلامی نوع دوم، که برای پوشش کسریهای بودجه موقت دولت مورداستفاده قرار میگیرد، کارکردی مشابه اسناد خزانه متعارف دارد. از منظر فقهی، سؤال در مورد اسناد خزانه نوع اول این است که آیا امکان پرداخت اضافهای علاوهبر مبلغ دین، بهطلبکار بابت تأخیر در ایفای دین وجود دارد یا خیر؟ همچنین شناسایی ماهیت حقوقی قرارداد پایه انتشار اسناد خزانه اسلامی و مقایسه آن با نهادهای مشابه (مانند اوراق تسویه خزانه) شمول قوانین و مقررات بر این نوع از اوراق بهادار، حقوق و تعهدات طرفین قرارداد مبنای انتشار اسناد خزانه اسلامی و آثار آن را روشن میسازد. در این مطالعه، سؤالات فوق بررسیشده و درنهایت پیشنهادها اصلاحی قوانین مبنای انتشار این اسناد، ارائه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
از منظر فقهی، سؤال در مورد اسناد خزانه نوع اول این است که آیا امکان پرداخت اضافه ای علاوه بر مبلغ دین ، به طلب کار بابت تأخیر در ایفای دین وجود دارد یا خیر؟ همچنین شناسایی ماهیت حقوقی قرارداد پایه انتشار اسناد خزانه اسلامی و مقایسه آن با نهادهای مشابه (مانند اوراق تسویه خزانه ) شمول قوانین و مقررات بر این نوع از اوراق بهادار، حقوق و تعهدات طرفین قرارداد مبنای انتشار اسناد خزانه اسلامی و آثار آن را روشن میسازد.
به رغم اینکه اسناد خزانه متعارف ماهیتاً کوتاه مدت و در دوره های زمانی یک ، سه ، شش ماهه و یک ساله صادر میشود، اما اسناد خزانه اسلامی برای دوره های تا سه سال هم امکان صدور را دارد؛ دوم اینکه برخلاف اسناد خزانه متعارف که بازدهی آن از تفاوت بین قیمت اسمی و قیمت بازاری آن به دست میآید، اسناد خزانه اسلامی نرخ بهره تعیین شده ندارد، بلکه در همان ابتدای انتشار مبلغی به عنوان خسارت تأخیر در انجام تعهد (که مباحث تفصیلی آن در ادامه بررسی شده ) به اصل مبلغ بدهی دولت اضافه شده و قابل پرداخت است .
این نوع از اسناد خزانه اسلامی که دربند «ث » ماده (١) آیین نامه اجرایی بند «ز» تبصره (٥) قانون بودجه سال ١٣٩٦ تعریف شده است ، اسنادی بینام یا بانام هستند که دولت به منظور استمرار جریان پرداخت های خزانه منتشر مینماید.