چکیده:
ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻣﻴﺎﻥﺭﺷﺘﻪﺍﻱ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ، ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺫﻫﻦ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﺧﻄﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ، ﭼﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻄه ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻄﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺁﻥ، ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﻣﻜﺎﻥﺳﻨﺠﻲ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﺓ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺎﻳﻪﺍﻱﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ،ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻋﻠﻮﻡ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺩﺭ ﺗﻠﻘﻲﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ،ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ؛ ﺳﭙﺲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻭ ﻣﻨﺒﻌﻴﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﺋﺔ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻋﻠﻮﻡ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ، ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻛﺎﻭﻱ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﻲﺷﻮﺩ.
خلاصه ماشینی:
پس از این توضیحات، باید بگوییم که منظور ما از «فیزیک» در این تحقیق، محدود به معنای مصطلح امروزی «علم فیزیک» یا «علوم فیزیکی»، در تقسیمات پوزیتیویستی علوم طبیعی نیست، بلکه همان مفهوم متبادر به ذهن از فیزیک، هنگام یادکردن از جهان فیزیکی است که نزدیک به معنای لغوی آن و مفهوم «فلسفۀ طبیعی» مد نظر است؛ یعنی مطلق طبیعت‌شناسی یا علمی که به دنبال شناخت قوانین کلی طبیعت، به عنوان یکی از مراتب جهان هستی و لابشرط نسبت به حیات است؛ به گونه‌ای که مبانی، اصول و قواعد آن در همۀ شاخه‌های علوم طبیعی به کار می‌رود.
ب) جامعیت و منبعیت قرآن در مسائل متافیزیکی بر اساس آنچه دربارۀ متافیزیکی‌بودن مبانی علوم فیزیکی گفته شد، این پرسش پیش می‌آید که این مبانی متافیزیکی را در چه علوم و منابع معرفتی می‌توان به عنوان «مسئله» بررسی کرد؟ پاسخ به این پرسش تا حدی از مطالب قبل، در بیان معانی متافیزیک روشن می‌شود؛ زیرا اگر آن مبنا به عنوان مسئلۀ متافیزیکی در معنای مابعدالطبیعی آن باشد، در فلسفۀ اولی و اگر جزو مسائل هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی معاصر باشد، در فلسفه‌های جدید به گونه‌ای بررسی شده است.
ازآنجاکه ایمان -علی‌رغم انکارهایی که وجود دارد- بخشی مهم از مجموعۀ علم است و هر عالمی، اموری را به صورت ایمانی می‌پذیرد، مبانی متافیزیکی مطرح برای فیزیک نیز جزو مسائل ایمانی فیزیک‌دان قرار می‌گیرد؛ مثلا فیزیک‌دانان پذیرفتند که جهان فیزیکی، نظام‌مند و فهمیدنی است؛ اما به گفته اینشتین، این یک مسئلۀ ایمانی است: به این حوزه [حوزۀ دین]، ایمان به امکان اینکه نظم نافذ در جهان هستی، عقلانی است، یعنی قابل درک برای عقلاست، تعلق دارد.
(
, 
, 
)
