چکیده:
یکی از بناهای تاریخی ارزشمند در شهر بوشهر عمارت دهدشتی است که توسط خاندان دهدشتی در دوره قاجار ساخته شده است. بوشهر در دوره قاجار و در سالهای حدود 1299ق بندری معتبر بود که با بمبئی برابری میکرد و از مراکز تجاری و ثروتمند ایران به شمار می آمد، به طوری که پسر حاج محمد شفیع کازرونی از تجار بوشهر بیش از دوازده کشتی بازرگانی داشت. دهدشتیها مهاجرانی از دهدشت بودندکه به بوشهر نقل مکان کرده و محله دهدشتی در شرق بوشهر را به وجود آوردند، چنانچه قسمتهایی از بازار قدیم بوشهر نیز در این محله بود. از مکانهای مهم آن میتوان به مسجد دهدشتی، مسجد دوانیها و مسجد یا حسینیه پیرزن فاطمه زهرا اشاره کرد. یکی از آثار برجای مانده دهدشتیها، عمارت دهدشتی است که اسناد و مدارک زیادی از آن کشف و شناسایی شد. بررسی و مطالعه مجموعه این اسناد برای پژوهشگران حوزه تاریخ و فرهنگ بوشهر و جنوب ایران حائز اهمیت است.
براساس اسناد و مدارک برجای مانده از خاندان دهدشتی مانند: اسناد آقا صاحب دهدشتی، عبدالرسول دهدشتی، حاجی علی دهدشتی، محمدتقی دهدشتی و دیگر اسناد مالی، تجاری، بازرگانی، حقوقی، دفاتر و صورتحسابها میتوان به رونق بی سابقه تجاری شهر بوشهر در دوره قاجار و دوره پهلوی اول پی برد. اسناد عمارت دهدشتی تا پیش از بررسی و پژوهش در این عمارت در صندوقهایی به شیوه بسیار نامناسب از جهت نگهداری و حفاظت تعبیه شده بودند. این مقاله گزارشی از این مجموعه است که در سال 1377 فراهم آمده. اسناد این مجموعه از حیث تنوع و نوع مواد شامل؛ پاکت نامه ها، تمبر، اوراق تجاری، مالی، بازرگانی، حقوقی، دفاتر، تقویمها و جوازهای گمرکی است. این اسناد درگذشته در مرکز آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان بوشهر نگهداری و حفاظت میشدند و پس از آن به تهران منتقل شدند.
خلاصه ماشینی:
اسناد عمارت دهدشتی تا پیش از بررسی و پژوهش در این عمارت در صندوقهایی به شیوه بسیار نامناسب از جهت نگهداری و حفاظت تعبیه شده بودند.
مقدمه در پی مأموریت جناب آقای عباس ویسه مرمتکار مجرب معاونت حفظ و احیاء در تابستان سال 1377 خورشیدی به شهر بوشهر جهت مرمت عمارت دهدشتی اسناد و مدارکی در آن عمارت کشف گردید که طی مکاتبات ویژه و مستمر ایشان در حفاظت و بررسی و بهرهبرداری علمی از این اسناد، و بنابر پیشنهاد مدیریت سابق حفظ و احیاء ابنیه تاریخی، جناب آقای مهندس رایتی و درخواست رسمی سید عبدالعزیز بلادی مدیریت سابق میراث فرهنگی استان بوشهر، کار تنظیم و تهیه فهرست اسناد و طبقهبندی آن بعهده نگارنده گذارده شد.
)نتیجهگیری اسناد دهدشتی قابلیت بهرهبرداری علمی و فرهنگی گستردهای را دارا است، چاپ و انتشار این اسناد در روشنگری تاریخ معاصر ایران بسیار مفید فایده خواهد بود.