تحلیلی بر وقف‌نامه‌های قنات «اهرستان - وقف آباد» یزد مقاله

این مقاله وقفنامه‌های قناتهای وقف آباد و اهرستان را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. در ابتدا به هدف سید رکن الدین نظام الحسینی در احداث قنات وقف آباد در روستای فراشاه (اسلامیه فعلی) و انتقال آب آن به یزد اشاره می‌نماید. پس از آن سه وقفنامه مهمی که در مقاطع مختلف تاریخی برای حسن مدیریت و دوام و بقای این قنات وضع گردیده‌اند مورد بررسی قرار داده، به معرفی واقف و تشریح موقوفه، محل مصرف آب موقوفه و تولیت آن میپردازد. در پایان هر بخش جمع‌بندی کلی از آن به عمل می‌آورد و در نهایت نتیجه گیری عمومی ارایه نموده و در آن به دلایل مانایی و استمرار بهره برداری از قنات در طول هفت قرن میپردازد.

بررسی متن و دیگر اسناد تاریخی در شرح این وقف نامه، انگیزه وقف، اهداف وقف نامه و چگونگی توزیع درآمد های وقف را روشن می سازد که ذیلاً مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند: واقف و انگیزه وی از وقف براساس وقف نامه مذکور، حسین آجودان باشی به دلیل ارادتی که به سید رکن الدین احداث کننده اصلی قنات وقف آباد داشته است، در ذیقعده سال 1259 هجری قمری مطابق با سال 1843 میلادی و آذر ماه سال 1222 هجری شمسی، میزان سه هزار جرعه از مجموع دوازده هزار و سیصد و هفتاد جرعه از آب قنات اهرستان را برای استفاده مردم یزد وقف می نماید. واقفین و انگیزه آنان از وقف قنات در مقدمه وقف نامه به دو موضوع تأکید شده اول آنکه اهالی یزد و مسافرینی که از شهر عبور می کنند در تأمین آب شرب و بهداشت خود با مشکل روبرو هستند و برای استحصال آب بایستی به چاه های عمیق رجوع نمایند، هم چنین مدارس و منازل و حمام ها و کاروانسرا ها از آب جاری در سطح زمین محروم هستند، دوم آنکه ربع قنات اهرستان که توسط مرحوم حسین خان آجودان باشی وقف گردیده کفیت نیاز مردم را نمی کند بنابراین افراد مشروحه ذیل همگی و تمامی منابع و مجاری شش شبانه روز و یک طاق از شانزده شبانه روز قنات وقف آباد مشهور به حسین آباد را به ترتیبی که در وقف نامه آمده است وقف نمودند: ۱.