چکیده:
اکبر اکسیر شاعر طنزپرداز مبدع و منتقد آذری زبان آستارایی، در زمره ادب دوستان و شعرسرایانی است که شعری بدون وزن و قافیه را با عنوان فرانو که شاخه ای از شعر نو است، با درنظر گرفتن دو عامل مسلط بر جهان حاضر یعنی سرعت و فن آوری، به بازار ادبیات معرفی می کند تا بتواند ادبیات غنی فارسی را به جنبشی نو واداشته، مخاطب جوان امروز را به دوستی مجدد با این ادبیات کهنسال دعوت نماید. او در این میان از مؤثرترین و نافذترین نوع ادبی یعنی طنز بهره می گیرد. طنز که همواره بهترین وسیله انتقادی اصلاح طلبانه بوده، ماهیت اصلی شعر اکسیر را نیز تشکیل می دهد. اکسیر برای خلق طنز در شعر فرانو که ایجاز ویژگی بارز این شعر است، ضمن گزینش هوشمندانه واژگان ساده از صنایع بدیع معنوی و لفظی همچون ایهام، مراعات نظیر و جناس و ... و سازوکارهای بیانی مانند نقیضه، غافلگیری، هنجارگریزی و ... به طور نامحسوس و غیرتحمیلی استفاده می کند که گاهی طنز اشعار منتج از تلفیق چند شگرد با هم است. هدف از این پژوهش معرفی شعر فرانو و ذکر ویژگیهای آن و بررسی شگردها و تکنیک های طنزساز در اشعار اکسیر به عنوان یکی از برجسته ترین نمایندگان این شعر است. نتیجه آنکه اکسیر ضمن نوآوری در استفاده از شگردهای طنزآفرین، عمدتاً از طنز کلامی و طنز موقعیت در آفرینش آثار شعری خود بهره جسته است. ضمناً این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی تدوین گردیده است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش سعی بر این است که علاوه بر بررسی مؤلفه های عمده طنز به این پرسش ها پاسخ داده شود: ١- با توجه به متنوع بودن شگردها و سازوکارهای طنزساز، محوری ترین آرایه های بدیعی در شعر اکسیر کدامند ؟ ٢- تنوع استفاده از عوامل طنزآفرین در پنج اثر اکسیر به چه میزان است ؟ ٣- تا چه حد استفاده از سادگی بیان و زبان محاوره در ایجاد طنز اشعار اکسیر و جذابیت آنها برای مخاطب عام و خاص مؤثر بوده است ؟ در این مقاله در پی آن هستیم که ضمن بر شمردن بارزترین ویژگی های شعر فرانو که خالق آن در پایان کتاب "بفرمایید بنشینید صندلی عزیز" در بیست شماره مطرح نموده است و مقایسه اجمالی آن با مکتب ادبی فوتوریسم ، عوامل ایجاد طنز در اشعار اکسیر را از دو نقطه نظر طنز کلامی که شامل آرایه های ادبی از قبیل ایهام ، مراعات نظیر، تلمیح ، جناس و ...
بی هیچ ترتیبی و آدابی هرچه می خواهد دل تنگت بگو!» (اکسیر، ١٣٨٥: ٤٦) شاعر فرانو در معرفی این شعر، ویژگیهای بیست گانه ای را در نخستین مجموعه شعریش یعنی "بفرمایید بنشینید صندلی عزیز" درج نموده است که از میان آنها، عصاره های مفید و گلچین شده بدین شرح هستند: - ایجـاز: اساسی ترین و بارزترین مشخصه شعر فرانو ایجاز است که اکسیر، از این امر با عنوان "اعجاز ایجاز" نام برده است که در شماره نخست از ویژگی های بیست گانه این نکته را گنجانده : «یک لوح فشرده است بین دو نیم کره خواب و بیداری و زاییده اعجاز ایجاز است : با پرگویی و متری نویسی در عصر دیجیتال مخالف است !» (اکسیر(الف )، ١٣٨٧: ١٠٤) - بهره گیری آزادانه و ماهرانه از تمهیدات لفظی و معنوی: پس از بررسی اشعار به این نتیجه می رسیم که ایهام و مراعات نظیر جزء اساسی ترین شگردهای به کار رفته در اغلب اشعار هستند.