چکیده:
رمان کلیدر، اثر محمود دولت‌آبادی، آمیزه‌ای از آموزه‌های گوناگون اخلاقی و دینی است. هدف مقالۀ حاضر واکاویی آموزه‌های تعلیمی مبتنی بر مرگ‌اندیشی و پاسخ به پرسش چگونگی بازتاب و بیان این آموزه در بزرگ‌رمان فارسی است. مقاله به روش مطالعۀ موردی و به‌صورت کتابخانه‌ای فراهم آمده است. مرگ در این رمان دو چهرۀ زشت و زیبا دارد؛ چهرۀ زشت آن با نیستی و نابودی و چهرۀ زیبای آن با شرافت، شکوهمندی و حرکت‌آفرینی همراه است. این دو سیمای مرگ تدریجی در داستان رخ می‌نمایند. در قسمت‌های پایانی داستان، چهرۀ کریه مرگ با ناشایست‌ترین رفتار عباس‌جان، پدرکشی، در انگاره و نگاه قاتل پدر، و چهرۀ زیبای آن در شایسته‌ترین اندیشه و رفتار گل‌محمد، مبارزۀ رویارو علیه اربابان ظلم خودنمایی می‌کند. نتایج حاصل بیانگر آن است که در کلیدر دو رویکرد متفاوت مرگ‌گریزی و مرگ‌طلبی در قالب شهادت و پاسداری از آرمان‌ها وجود دارد. جلوه‌های تعلیمی مرگ‌اندیشی در کلیدر عبارت است از: غنیمت شمردن فرصت دنیا، ترغیب‌کنندۀ نیکی، ترک گناه، آرامش‌بخشی، حیات‌بخشی و برترین نوع مرگ، کشته شدن برای پاسداشت آرمان‌های الهی است. در پایان، این نتیجه حاصل می‌شود که آموزه‌های کلیدر مبتنی بر معرفت‌افزایی در خصوص مرگ است و تلاش می‌کند با بیان غیرمستقیم و هنرمندانه و بهره‌گیری از کهن‌الگوی مرگ، آگاهی و شناخت نظری مخاطب را افزایش دهد.
خلاصه ماشینی:
آموزه هاي تعليمي مرگ انديشي در رمان کليدر دکتر علي عشقي سردهي - ريحانه فرامرزي کفاش دکتر حسن دلبري - دکتر ابوالقاسم اميراحمدي چکيده رمان کليدر، اثر محمود دولت آبادي، آميزه اي از آمـوزه هـاي گونـاگون اخلاقـي و دينـي است .
در پايـان ، ايـن نتيجـه حاصـل مـيشـود کـه آمـوزه هـاي کليـدر مبتنـي بـر معرفت افزايي در خصوص مرگ است و تلاش ميکند با بيان غيرمستقيم و هنرمندانـه و بهره گيري از کهن الگوي مرگ ، آگاهي و شناخت نظري مخاطب را افزايش دهد.
رمان کليدر به سبب ژرف ساخت حماسي، عرصۀ مناسبي براي نمايش جولان مرگ و آموزه هاي تعليمي مرتبط بـا آن اسـت ؛ ازايـن رو در اين جستار از منظر مرگ به بزرگ رمان فارسي، کليدر، نگريسته شده است .
سؤال پژوهش مسئلۀ اصلي پژوهش حاضر آن است که محمود دولت آبادي چگونه مفهوم مرگ را در رمان کليدر بيان ميکند و به اقناع مخاطب ميرسد؟ بـراي رسـيدن بـه پاسـخ پرسش يادشـده ، تحقيـق نظـري، توصـيفي، تحليلـي و بنيـادي بـا روش گـردآوري اطلاعات کتابخانه اي انجام شده است .
ايـن کتـاب در سـه بخـش اصـلي داستان هاي کوتـاه ، داسـتان هـاي نيمـه بلنـد و رمـان ، بـه نقـد و بررسـي آثـار داسـتاني دولت آبادي و به ويژه رمان کليدر پرداخته است .
ايـن جور مرگ براي مرد است » (دولت آبادي، ١٣٧٤، ج ١: ٤٧).
در اين ميان ، برترين و انتخابيترين مرگ کشته شدن در ميدان نبـرد و بـه بيـان ديني شهادت است .
(
, 
, 
)
