شهید صدر و عقل‌گرایی مقاله

عقل گرایی در تقابل با تجربه گرایی، به معنای اعتقاد به معارف و قضایای پیشینی است. شهید صدر تحلیل دقیقی از دیدگاه‌های معرفت‌شناختی به خصوص در زمینه نزاع عقل گرایی‌تجربه گرایی به عمل آورده است. ایشان مکتب معرفت‌شناخحتی خود را به عنوان مکتب ذاتی معرفی می‌کند که در اعتقاد به معارف پیشینی همسو با عقل گرایان بوده و قائل به فطری بودن اصل امتناع تناق ضساست» همچنین احکام ریاضی را با دیدگاهی ریالیستی و مبتنی بر نظریه انتزاع بدیهی و فطری می‌داند؛ اما در بحث از علیت، با بیان تمایز علیت عقلی و تجربی حکم بر محنمل دانستن علیت به مفهوم عقل یکرده و همچنین بدیهی بودن اصل اولیه استقراء یا همان اصل عدم مداومت تکرار را نمی‌پذیرد و از عقل گرایان ارسطویی فاصله می‌گیرد. با وجود اختلاف شهید صدر در برخی اصول بدیهی و سیر معرفت‌شناختی با عقل گرایان اما در کل ایشان یک مبناگرای عقلی است.

ايشـان مکتـب معرفت شناختي خود را به عنوان مکتب ذاتي معرفي ميکند که در اعتقاد به معارف پيشيني همسو بـا عقـل گرايـان بـوده و قائل به فطري بودن اصل امتناع تناقض است ، همچنين احکام رياضي را بـا ديـدگاهي رئاليسـتي و مبتنـي بـر نظريـه انتـزاع بديهي و فطري ميداند؛ اما در بحث از عليت ، با بيان تمايز عليت عقلي و تجربي حکم بر محتمل دانستن عليت بـه مفهـوم عقلي کرده و همچنين بديهي بودن اصل اوليه استقراء يا همان اصل عدم مداومت تکـرار را نمـيپـذيرد و از عقـل گرايـان ارسطويي فاصله مي‌گیرد. ايـن اصـول صرفاً بر اساس ساختار صوري و بدون توجه به ماده قضايا از معارف دسته اول استنتاج ميشوند و از اين جهـت تمامي اين دسته احکام هم ضروري هستند (همان ، ١٨٨ - ١٨٦)؛ اما اين گونه نيست که اين معارف در بدو تولد در نفس انسان وجود داشته باشند و از اين جهت ميتوان در مورد اولي بودن يا نبودن بسياري از اين اصـول بـه نقد و بررسي پرداخت ، از جمله گزاره هايي که شهيد صدر در مورد اولي بودن آن ها به تفصيل بحث و تحليـل پرداخته و نقدها و نظريات جديدي مطرح کرده اند، اصل عليت و اصل عدم تکـرار تصـادف مشـهور بـه اصـل اوليه استقراء است .