چکیده:
حمایت از افراد غیرنظامی مانند زنان، کودکان و بیماران در جنگها و مخاصمات مسلحانه از اصول بینادین و ثابت فقه امامیه است. بر اساس این اصل فقهای شیعه معتقدند هنگام جنگها رزمندگان اسلام باید در حمله به اهداف نظامی باید چنان دقتی به عمل آورند که به افراد و اهداف غیرنظامی و افرادی که در جنگ مشارکتی ندارند، آسیب و صدمهای وارد نشود. این مسأله در آیات و روایات متعدد مورد تاکید قرار گرفته است و این مقاله در صدد پاسخ به این سوال است که این آیات و روایات چگونه بر لزوم حمایت از این گونه افراد دلالت دارند؟ همچنین در این مقاله به این سوالات نیز پاسخ داده میشود: 1. حکم فقهی تعرض به زنان و کودکان و افراد غیرجنگجو در زمان جنگ چیست؟ حرمت یا کراهت؟ 2. آیا مصونیت نفس و جان غیرجنگجویان در جنگها منحصر به افرادی است که فقها بدان اشاره کردهاند یا اینکه بجز آنها، افراد دیگری نیز میتوان در زمره آن دسته دانست که تعرض و حمله به آنها جایز نیست؟ 3. شرایط استثنایی که فقها اجازه دادهاند افراد غیرنظامی مورد تعرض و حمله قرار گیرند چه مواردی است؟.
خلاصه ماشینی:
آيا مصونيت نفس و جان غيرجنگجويان در جنگ ها منحصر به افرادي است که فقها بدان اشاره کرده اند يا اينکه بجز آنها، افراد ديگري نيز ميتوان در زمره آن دسته دانست که تعرض و حمله به آنها جايز نيست ؟ ٣.
از اين رو علاوه بر افرادي که در منابع فقهي، مورد حمايت قرار گرفته اند مانند زنان ، کودکان ، مجانين و غيره ، مصاديق ديگر امروزي مثل نيروهاي امدادي و خبرنگاران و افرادي از اين قبيل که عنوان جنگجو بدان ها اطلاق نميشود، مصونيت داشته و تعرض و حمله به آنان جايز نيست .
اين فتوي مورد تأييد بسياري از فقهاي طراز اول ميباشد که اين فقها حرمت را به فرض عدم اضطرار و يا عدم توقف فتح مسلمانان مقيد ساخته اند (شيخ طوسي، ١٤٠٠ق ، ص ٢٩٢) و اگر اضطرار و يا توقف فتح باشد ديگر حرمتي در کار نيست و روايات دال بر جواز کشتن افراد غيرنظامي را رواياتي حکومتي دانست که توسط رهبر جامعه اسلامي صادر ميشود.
در اين مساله از هيچ يک از فقيهان نظر مخالفي دريافت نکردم ، بلکه علامه حلي در کتاب المنتهي در مود عدم جواز قتل زنان و کودکان اتبع دشمن -حتي اگر در کارزار نظامي هم شرکت داشته باشد- ادعاي اجماع کرده است (نجفي، ١٤٠٤ق ، ج ٢١، ص ٧٣).