چکیده:
این مقاله در صدد شناخت تاثیرات ویژگی های ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان بر روابط دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران می باشد. کشور آذربایجان در منطقه ای واقع شده که به دلیل خصوصیات جغرافیایی و همسایگی با ایران همواره مورد توجه قدرت های جهانی بوده است و بنابراین بررسی ژئوپلیتیک این کشور می تواند در اتخاذ تصمیمات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور ما سودمند و برای کاستن از تصادمات احتمالی در آینده مفید واقع شود. از این رو در این تحقیق برای پاسخ به این سوال که ویژگی های ژئوپلیتیکی آذربایجان چه تاثیری بر روابط با ایران دارد، از شیوه تحلیل محتوا استفاده شده تا به درک کامل تری از شناخت ویژگی ها و ریشه یابی چالش ها، فرصت ها و تهدیدها کمک نماید. در پایان ضمن تبیین تاثیر عوامل مختلف ژئوپلیتیکی آذربایجان در کاهش یا افزایش سطح روابط میان دو کشور،به تجزیه و تحلیل و ارایه پیشنهادهای لازم در این زمینه پرداخته خواهد شد
خلاصه ماشینی:
کشور آذربايجان در منطقه اي واقع شده که به دليل خصوصيات جغرافيايي و همسايگي با ايران همواره مورد توجه قدرتهاي جهاني بوده است و بنابراين بررسي ژئوپليتيک اين کشور مي تواند در اتخاذ تصميمات سياسي ، اقتصادي، فرهنگي و نظامي کشور ما سودمند و براي کاستن از تصادمات احتمالي در آينده مفيد واقع شود.
در غرب و جنوب غربي آذربايجان نيز رشته کوه ماللي قفقاز در مرزاين کشور و ارمنستان واقع شده است که اين رشته کوهها از ديدگاه دفاعي - امنيتي وضعي دوگانه را به وجود آوردهاند از يک سو در نگاه اول سدي در برابر تهاجم بيگانگان بوده و از سوي ديگر مانعي در زمينه اقدامهاي نظامي - امنيتي آذربايجان در مواقع مقتضي به شمار مي روند (افشردي، ١٣٨١: ٨٩).
اين کشور در کنار ارمنستان و گرجستان منطقه قفقاز جنوبي را تشکيل مي دهند که بين درياي خزر در شرق، درياي سياه در غرب، روسيه در شمال واقع شده و در جنوب با جمهوري اسلامي ايران ٧٦٧ کيلومتر مرز مشترک دارد که اين منطقه به لحاظ جغرافيايي جزيي از سواحل رود ارس به شمار مي رود.
اين کشور در بين کشورهاي قفقاز جنوبي به جهت وسعت و جمعيت بيشتر، منابع انرژي فسيلي ، آب و خاک نسبتا مناسب به طور بالقوه بيشترين امکانات را براي رشد کشور و رسيدن به قدرت ملي بالا داراست و داراي موقعيتي ويژه است که از گذشته هاي دور مورد توجه قدرتهاي منطقه اي و فرامنطقه اي بوده است .
در عين حال مرز دريايي آذربايجان و وجود بندر باکو در اين منطقه با توجه به مناقشه ديرين آذربايجان و ارمنستان داراي نقش حياتي و استراتژيک براي اين کشور بوده و از عمق نسبتا مناسبي در برابر تهاجم هاي ارامنه برخوردار است (افشردي، ١٣٨١: ١٦٢).