چکیده:
واضح است که ظهور امام عصر؟عج؟، صرفا ظهور یک رهبر نیست؛ بلکه ظهور کمال ارزش‌های اخلاقی در میان جامعه منتظران است. به عبارت بهتر، ظهور موعود دارای ابعادی است که از آن جمله می‌توان به بارز شدن شعور یا به تعبیری، ظهور شعور، در میان جامعه منتظران اشاره کرد. این مهم، لازمه ظهور و استقرار حکمرانی حق‌مدار و عدل‌محور امام زمان؟عج؟ به حساب می‌آید؛ چرا که ظهور، به معنای آشکار شدن و نمایان شدن است و ظهور شعور، یعنی بارز شدن شعور، فهم و درک عمیق پیروان از منطق رفتاری و سیره عملی امام معصوم؟ع؟. در همین امتداد است که تاکید می‌شود: حکمت خداوند متعال و اتمام حجت او بر ابناء بشر، در برخورداری از نعمت حاکمیت معصوم؟ع؟، منوط به «قیام جامعه منتظر برای ارتقاء میانگین سطح شعور و آگاهی اجتماعی» است؛ تا از این طریق، با شکل‌گیری‌جامعه صالحان، شرایطی فراهم آید که مردم‌سالاری در آن جامعه، منتج به واگذاری حکومت به ولایت حق‌مدار معصوم؟ع؟ گردد.
این مطالعه، با تامل بر سوالاتی درباره عوامل موثر بر استقرار حکومت عدل معصوم؟ع؟ «و شرایط ضروری برای حفظ و پایداری آن» انجام شده است و در این بین، به ثبات سنت معصوم؟ع؟ و عدم وجود تفاوت میان سیره معصومین؟عهم؟، تاکید می‌شود که اگر در گذشته شرایطی فراهم شده است که موجب اهتمام پیامبر اکرم؟ص؟ به استقرار حکومت عدل گردیده، تکرار این شرایط، سبب بروز رفتار مشابهی در میان سایر معصومین؟عهم؟ خواهد شد.
وجود دلالت‌های صریح در کلام و سیره معصومین؟عهم؟ نشان از ضرورت وجود یارانی ذی‌شعور و صالح و جامعه‌ای همراه، به منظور تشکیل حکومت عدل دارد؛ وجود یارانی آگاه و مخلص که شایستگی ملازمت و همراهی با معصوم را داشته باشند. بنابراین، سکوت امام علی؟ع؟ و سپس قیام ایشان برای اجرای عدالت، صلح امام حسن؟ع؟ و قیام امام حسین؟ع؟ و سنت سایر ائمه اطهار؟عهم؟، همگی بر یک منطق واحد استوار است؛ مبنی بر این‌که، شعور پیروان، شرط ضروری برای استقرار و پایداری حکومت عدل معصوم؟ع؟ است. در این میان، نقش محوری علماء ربانی به منزله پیروان خاص معصوم؟ع؟، در ارتقاء سطح بلوغ اجتماعی و شعور و آگاهی آحاد جامعه، قابل توجه است.
خلاصه ماشینی:
این مهم، لازمۀ ظهور و استقرار حکمرانی حق‌مدار و عدل‌محور امام زمان؟عج؟ به حساب می‌آید؛ چرا که ظهور، به معنای آشکار شدن و نمایان شدن است و ظهورِ شعور، یعنی بارز شدن شعور، فهم و درک عمیق پیروان از منطق رفتاری و سیرۀ عملی امام معصوم علیه‌السلام در همین امتداد است که تأکید می‌شود: حكمت خداوند متعال و اتمام حجت او بر ابناء بشر، در برخورداری از نعمت حاكمیت معصوم علیه‌السلام ، منوط به «قیام جامعه منتظر برای ارتقاء میانگین سطح شعور و آگاهی اجتماعی» است؛ تا از این طریق، با شكل‌گیری‌جامعه صالحان، شرایطی فراهم آید كه مردم‌سالاری در آن جامعه، منتج به واگذاری حكومت به ولایت حق‌مدار معصوم علیه‌السلام گردد.
لذا تأمل بر سیر عبرت‌انگیز تاریخ و نیز باور به هدفمندی حضور انسان در استمرار جریان خلقت، سؤالاتی را به ذهن متبادر می‌سازد كه گاهی پاسخگویی به آنها، مستلزم جرح و تعدیل و حتی پالایش بخش عمده‌ای از گزاره‌های پذیرفته شده برای تسكین وجدان بشری است؛ سؤالاتی نظیر این‌كه: الف) چه عواملی منجر به ظهور و استقرار حكومت حضرت مهدی؟عج؟ می‌گردند؟ ب) شرایط ضروری برای حفظ و استمرار حكومت عدل معصوم علیه‌السلام كدامند؟ ج) نقش و جایگاه درک عقلی و شعور جمعی جامعۀ منتظران، در زمینه‌سازی ظهور حضرت حجت؟عج؟ و استمرار حکمرانی حق‌مدار ایشان چیست؟ به عبارت دقیق‌تر و ساده‌تر؛ د) آیا ممکن است که بدون آمادگی جامعه، ظهور محقق شود؟ هـ ) آیا استقرار حکمرانی حق‌مدار مهدوی، خارج از اسباب و سنن الهی، قابل تحقق است؟ و) آیا ممکن است بدون بلوغ عقلی و شعور اجتماعی، اعضای جامعه به‌صورت فراگیر و پایدار، از حکومت عدل مهدوی پیروی کنند؟ ملاحظه می‌شود كه این سئوالات، باورهای جبری به زمان قهری استقرارحكومت عدل را به چالش می‌كشند.
(
, 
, 
)
