چکیده:
ضرب المثل ها یکی از ابزارهای بلاغی به شمار میروند که همپای کنایهها، تمثیلها و مثالکها در غنا بخشیدن به زبان فارسی نقشی بسزا ایفا میکنند. استفاده از این مواد و مصالح زبانی در میان عامه، رایجتر از سایر بخشهای جامعه است. خاستگاه تجربی، انتقال شفاهی، سهولت آموزش، ایجاز (واژگان اندک، معانی بسیار)، میتواند از جملة علل توجه جامعة زبانی عامه به این ابزارها باشد. در فضای روستایی رمان کلیدر، بهره جویی از مثلها و سایر ابزارهای زبانی عامه، رفتار طبیعی و غریزی زبان تلقی میشود و شخصیتها در استفاده از این توانشهای بالقوة زبان تصنع به خرج نمیدهند. در این مقاله سعی بر این است تا ارتباط مثل را با جامعة زبانی رمان کلیدر بررسی شود و سپس ضرب المثلهای مستخرج از دو جلد این اثر را براساس معیارهایی چون، خلق و ابداع، ساختار، معنا و مقصود، لحن و ریشه دسته بندی گردد. حاصل پژوهش نمایانگر آن است که اغلب مثلهای کلیدر ریشه در تجربههای عمومی و شخصی مردم دارد که به سبب تکرار و تجربه به زبان منتقل شده و پس از تکرار زبانی، فراگیر و عمومی گشته است.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله سعي بر اين است تا ارتباط مثل را با جامعۀ زباني رمان کليـدر بررسـي شـود و سپس ضرب المثل هاي مستخرج از دو جلد اين اثر را براساس معيارهايي چون ، خلق و ابداع ، ساختار، معنا و مقصود، لحن و ريشه دسته بندي گردد.
» (بهمنيار، (7 :1381 در رمان کليدر اگر چه بسامد ضرب المثل ها در مقايسه با ساير عناصر زباني مرتبط با زبان عامه (کنايه )، چشمگير نيست اما ساختار، زبان ، شيوه و لحن بيان ضرب المثـل هـا بـا فضـاي داستان و شخصيت هاي انطباق کامل دارد.
٢-١- ضرب المثل هاي کليدر از نظر خلق و ابداع : همان گونه که در مقدمۀ اين بحث آورده شد تلاش براي تعيين زمان و مبدعان مثل ها امري عبث به شمار مي رود اما از محتواي مثل ، مي توان به حوزه اي که مََثل از آن برآمده است ، پي برد.
فرهنگ ، زبان ، عقايد، باورها و روحيات يک جامعه ، در مثل ها مـنعکس مـي شـود و بـه همـين جهت در مطالعات مردم شناسانه ، جامعه شناسانه و تـاريخي تبيـين کننـدة بسـياري از زوايـا و حقايق پنهان جامعه هستند و طبيعي است که اين تفاوت هاي فرهنگي و زباني خود را در آيينـۀ ضرب المثل ها بنماياند.
فرهنگ ، زبان ، عقايد، باورها و روحيات يک جامعه ، در مثل ها مـنعکس مـي شـود و بـه همـين جهت در مطالعات مردم شناسانه ، جامعه شناسانه و تـاريخي تبيـين کننـدة بسـياري از زوايـا و حقايق پنهان جامعه هستند و طبيعي است که اين تفاوت هاي فرهنگي و زباني خود را در آيينـۀ ضرب المثل ها بنماياند.