معیاری ساده برای پهنه‌بندی حساسیت زمین به رخداد فروچاله در مطالعات پایه شبکه‌های خطوط ریلی و انتقال نیرو در ابرکوه یزد مقاله

این مطالعه در دشت آبرفتی مخروط افکنه‌ای ابرکوه انجام شد. اهمیت موضوع مطالعه در رخداد فرونشست­، که در ابعاد تا یک دهم هکتار و با عمق تا حدود ده متر است، چنان می‌باشد که در غالب موارد این پدیده نهان و در زیر سطح خاک پدید آمده است. هدف از این مطالعه پیدا نمودن معیار ساده از چند شاخص معدود با نمونه‌برداری از سطح زمین جهت تشخیص استعداد زمین به فروچاله به منظور مدیریت در کاربری اراضی است. در این تحقیق از شیوه­های تلفیقی مشاهدات سطحی اراضی تا روش­های کمی برداشت­های ژئوالکتریک و آزمایشات معمول شیمی و فیزیک خاک استفاده گردید. مسیری به طول 400 متر در طول فروچاله­های ابرکوه با دستگاه ژئوالکتریک بررسی و حفرات کوچک و بزرگ زیر سطحی شناسایی و تصویری از نقاط حساس به نشست تهیه گردید. سپس در راستای مسیر ژئوالکتریک و با اختلاف میکرورلیف موجود در منطقه نمونه­هایی از عمق 0 تا 30 سانتیمتری تهیه شد. از میانگین سه شاخص هدایت الکتریکی، فراوانی یون‌های موثر در واگرایی، از نسبت‌های یک به پنج خاک و آب، و حد روانی، معیار تشخیص خطر فرونشست بدست آمد و نقشه پهنه‌بندی حساسیت ترسیم شد. با ارزیابی وضعیت خطوط ریلی در حال احداث یزد – اقلید و شبکه دکل‌های انتقال نیرو مشخص گردید که تقریبا تمامی خط ریلی در محدوده ابرکوه و بخشی از مسیر دکل‌های برق از محدوده با حساسیت بیشینه یا بسیار شدید عبور داده شده است.

واگرايي خاک ١ و ناپايداري سطح زمين به صورت نشست زمين ٢ و به شکل فروچاله ها در ابرکوه يزد موضوعي است که در ايران و جهان ، هرچند عوامل تشديد کنندگي متفاوتي از جمله تکنوتيک ، انحلال املاح پرمحلول و کارست را براي آن ذکر نموده اند ولي تماما به يک عامل اصلي منتهي ميگردد و آن برداشت هاي بيرويه از سفره هاي آب زير زميني است (جباري، ١٣٨٣و زارع مهرجردي،١٣٩٠). اخوان قاليباف و چيژيکووا (١٩٩٨)٣ به بررسي کاني شناسي در اراضي سيلابي دشت يزد پرداختند و نقش آب را 1 Soil Divergency 2 Land subsidence 3 Akhavan-Ghalibaf and Chijikova, 1998 در انتقال کانيهاي رسي موثر تشخيص دادند. در مطالعه پهنه بندي گسيختگي و نشست زمين در دشت سيلابي يزد- اردکان بر اساس شاخص هاي فيزيکي وکريستالو شيمي با توجه به جنبه هاي کاني شناسي رس توسط اخوان و همکاران (١٣٩٢) نقش تغيير و تحول در کانيهاي رسي را به عنوان يک عامل اصلي در تشديد واگراي و نشست زمين به دست آوردند. جدول ٥- محتواي يوني و بعضي خصوصيات فيزيکي شيميايي و شيميايي آب چاه منطقه مورد مطالعه {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ٣-٣- پهنه بندي مناطق خطر فرونشست در دشت آبرفتي ابرکوه با استفاده از نرم افزارArcGIS در جدول هاي ٦و ٧، حدود کلاس هاي معين شده در اين تحقيق بر اساس آزمايشات و مشاهدات برروي زمين براي شاخص هاي مورد بررسي شامل هدايت 3 الکتريکي ١، حد رواني ٢و نسبت مجموع يون هاي محلول سديم و منيزيم به کلسيم 1 EC 2 LL 3 Na++Mg2+ /Ca2+ (1:5, soil & water) در عصاره يک به پنج خاک و آب و ميانگين هندسي آنها براي ١٧موقعيت اوليه نشان داده شده است .