چکیده:
تغییرات جمعیتی، برآیند تغییر و دگرگونی عوامل شکلدهنده آن است؛ عواملی که با عنوان فرایندهای سهگانة باروری، مرگومیر و مهاجرت شناخته میشوند و عوامل زمینهای اعم از اقتصادی، سیاسی، اجتماعی از طریق تاثیرگذاری بر این امور سهگانه، زمینهساز چالشهایی میشوند که امنیت ملی کشور را تهدید میکند. با این فرض، این مقاله در مقام پاسخ به این مسئله اساسی است که تغییرات جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران چگونه بوده و چه تاثیری بر بعد سیاسی امنیت ملی کشور دارد؟ هدف از این پژوهش شناخت مهمترین چالشهای سیاسی ناشی از تغییرات جمعیتی در کشور است. نوع پژوهش کاربردی، اطلاعات این پژوهش از دو روش کتابخانهای و میدانی گردآوریشده است. روش اجرای این پژوهش توصیفی و تحلیل جمعیتی و اسنادی با رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) است. جامعه آماری مطالعه پژوهش، جمعیت ایران بهخصوص جمعیت زنان 49-15 سال در کشور است. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونهگیری هدفمند به تعداد 30 نفر از کارشناسان حوزه امنیت استفاده شد. روایی پرسشنامه پژوهش با اعمال نظرات اصلاحی صاحبنظران بهدست آمد و پایایی آن برابر فرمول آلفای کرونباخ 85 درصد است. یافتههای حاصل از پرسشنامه با روش آماری، آمارهای توصیفی آزمون میانگین و آزمون نسبت، تجزیهوتحلیل گردید. نتایج نشان میدهد که بحران میزان باروری و قدرت تجدید نسل با 96.9 درصد، بحران سالمندی جمعیت و کاهش جمعیت جوان با 96.6 درصد با میزان اثربخشی در حد خیلی زیاد بهعنوان مهمترین چالشهای جمعیتی، امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را تهدید میکند.
خلاصه ماشینی:
چالشهای ناشی از تغییرات جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران: جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ سیاستهای افزایش جمعیت در دهه اول انقلاب با چالشهای گذار جمعیتی اول که عمدتا بر محور افزایش جمعیت و تبعات آن همچون نیازهای بهداشتی، درمانی و آموزشی است، مواجه شده است (سرائی، 1393: 156)؛ اما کشور ایران، از دهه 1370 با اتخاذ سیاستهای کنترل جمعیت و تحت تأثیر تغییرات فردی (رواج فردگرایی، افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق، افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان)، تغییرات اجتماعی (افزایش میزان شهرنشینی، گسترش خانواده هستهای، آپارتماننشینی) و تغییرات فرهنگی (تغییر در نگرشها و هویتهای فردی، تغییر در سبک زندگی و گسترش مصرفگرایی و رواج فرزندسالاری) با چالشهای گذار دوم جمعیتی مواجه شد که پیچیدهتر و دارای گستره و ابعاد وسیعتری است که مهمترین این چالشها عبارتاند از: بحران میزان باروری و تجدید نسل: یکی از مسائل جوامع دارای الگوی مابعد انتقال جمعیتی، بحران باروری و تجدید نسل است که مشکل کاهش حجم جمعیتهای ملی در کشورهای توسعهیافته تا حدود زیادی متأثر از آن است.
نتایج بهدستآمده از یافتههای پژوهش نشان میدهد تغییرات جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران تحت تأثیر هر سه شاخص باروری، مرگومیر و مهاجرت قرار داشته است، اما از دهه 1370 مهمترین شاخص تأثیرگذار بر تغییرات جمعیتی از کاهش مداوم باروری و افزایش امید به زندگی ناشی گردیده است.
نتایج آمار توصیفی نشان میدهد، کلیه چالشهای مرحله دوم گذار جمعیتی از قبیل: بحران میزان باروری و تجدید نسل، کاهش حجم کل جمعیت ملی، بحران کاهش نیروی انسانی در سن کار، بحران سالمندی جمعیت، افزایش مهاجرتهای بینالمللی و تغییرات هویتی و فرهنگی امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را تهدید میکند اما بحران میزان باروری و قدرت تجدید نسل با 96.