چکیده:
سعدی در قطعهای که در پایان باب هفتم گلستان آمدهء مدّعی را «در صورت
درویشان نه بر صفت ایشان» معرفی میکند. قضای جدال" محفلی است که درویش؛
در آن نشسته و شنعتی در پیوسته و دفتر شکایتی باز کرده و دم توانگران آغاز
کرده است. در این قطعه که سعدی در آن ضوابط مناظره راء با دقت تمام» رعایت
نمودهء دق صدا میشنویم و با دی سعدی مواجهیم: یکی سعدی نویسنده؛ دیگر سعدی
در مقام یکی از دی حریف جدال که از توانگران دفاع میکند. "
نویسنده در ادامه مقاله با ذکر شواهدی به توصیف هر یک از این دو چهره
میپردازد.
خلاصه ماشینی:
نظر به اینکه بعضی اقدامات اتابک سعدبن زنگی در زمان حکومتش با مخالفت فرزندش ابوبکر روبهرو شده و این موضوع، زندانی شدن ابوبکر را در پی داشت، لازم است در مورد علت این اختلافات توضیحی مختصر داده شود: علل تیرگی مناسبات اتابک سعدبن زنگی و فرزندش ابوبکر اتابک سعدبن زنگی که در بخشی از دوران حکومت خود موفقیتهای نظامی چشمگیری کسب کرده و قلمرو خود را گسترش داده بود (حسینی منشی، ۱۳۸۵: ۲۵۲ـ۲۵۱)، در قسمتی دیگر از دوران فرمانرواییاش با یورش بعضی از قدرتطلبان به قلمرو خود روبهرو شد.
اتابک ابوبکر با این اقدام سنجیده نه تنها فارس را از تهاجم مغولان در امان نگاه داشت بلکه حکومت خود بر فارس را استمرار بخشید و از جانب اوگتای قاآن حکومت او به رسمیت شناخته شد (اقبال آشتیانی، ۱۳۶۴: ۳۸۶).
سعدی شیرازی که در زمان حکومت اتابک ابوبکر در شیراز به سر میبرد، اقدام وی را در پرداخت مبلغی به صورت سالیانه به فرمانروایان مغول مورد تحسین قرار داده و این کار را موجب پیشگیری از یورش لشکر مغول به فارس دانسته است: «تو در سیرت پادشاهی خویش سبق بردی از پادشاهان پیش سکندر به دیوار روئین و سنگ بکرد از جهان راه یأجوج تنگ تو را سد یأجوج کفر از زر است نه روئین چو دیوار اسکندر است» (سعدی شیرازی، ۱۳۵۶: ۲۰۷) اتابک ابوبکر همچنین هنگامیکه هولاکوخان مغول بغداد را به تصرف درآورده بود، فرزند خود، سعد را برای عرض تهنیت به اردوی ایلخان (هولاکو) روانه کرد و «سعد از هولاکوخان التفات و نوازش یافته، به صوب دارالملک شیراز باز گشت» (خواندامیر، ۱۳۵۳، ج2: 563).