چکیده:
با سقوط خلافت بنیعباس توسط هلاکو بنیانگذار سلسلة ایلخانان، بغداد به عنوان یکی از چند پایتخت این سلسله جدیدتا سال 736هـ ق / 1335م به ایفاء نقش پرداخت. برغم توجّه ایلخانان نخستین به آیین بودا؛ تسامح مذهبی و برخیضرورتهای دیگر، فعالیت پیروان مذاهب و ادیان گوناگون در شهر بغداد را تحت تأثیر قرار داد. از بارزترین این تأثیراتمیتوان به گسترش فعالیت مسیحیان که حتّی مدتها قبل از انتخاب بغداد به پایتختی - در عصر بنیعباس - در آنزندگی میکردند اشاره کرد. به نظر میرسد رفتار ایلخانان در برابر مسیحیت بیشتر معلول عوامل سیاسی است. اگر درابتدا سیاست نزدیکی به مغولان توسط پاپها و پادشاهان اروپا با هدف تضعیف و نابودی اسلام صورت گرفت، پس ازتشکیل دولت ایلخانی مبارزة با ممالیک که سوریه و ارض مقدّس را در دست داشت هدف مشترکی بود که ایلخانان رانیز وادار به همپیمانی با مسیحیان نمود. بررسی نقش حمایت ایلخانان از مسیحیان و نیز ذکر شواهدی دالّ بر حیاتمسیحیان در بغداد عصر ایلخانی محور پژوهش حاضر تحت عنوان «جایگاه مسیحیان در بغداد؛ از سقوط دارالخلافه»میباشد. بر پایة یافتههای این پژوهش، مسیحیان بغداد دولت مغول را فرصتی مغتنم جهت خودنمایی وقدرتافزایی یافتند و تا آنجا که توانستند به کینهتوزی و انتقامجویی از مسلمانان بغداد پرداختند.
خلاصه ماشینی:
هرچند بنابر ملاحظات سیاسی خصوصا در تعامل با مصر و فتح شام ، بغداد توانست به عنوان پایتخت زمستانی ایلخانان تا حدودی اعتبار از دست رفته را بازیابد، اما سیمای دینی بغداد تا حدی تحت تأثیر گرایش های دینی و اهداف سیاسی فاتحان قرار گرفت و مسیحیت و آیین یهود در سایۀ حکام ایلخانی که از میان ایلخانان نه گانه ، پنج نفر از آنان تعلق خاطری به دین اسلام نداشتند، فرصتی مغتنم برای خودنمایی و قدرت آزمایی یافتند.
» (ابن الفوطی، ١٣٨١: ١٩٥) در پی فتح بغداد هلاکو به عنوان نخستین ایلخان هرچند خود یک بودایی باقی ماند، اما از آنجا که از مادری مسیحی زاده شده و دارای همسران مسیحی به نام دوقوز خاتون و الجای 64 خاتون بود، نسبت به مسیحیان سیاست مدارا را در پیش گرفت و تحت نفوذ دوقوز خاتون ، یکی از قصرهای خلیفه را به «بطریق » نسطوری بغداد، «ماکیخا» واگذار نمود.
(فریامنش ، ١٣٩٦: ٢٢) از این رو میتوان گفت آزادی عمل مسیحیان در این ایام تنها به دلیل تسامح مذهبی مغولان نبوده ؛ بلکه همان طور که گذشت ، پیشینۀ روابط مسیحیان و مغولان ، ملاحظات سیاسی و منافع مشترک آنان در برابر ممالیک مصر و سیاست خارجی ایلخانان ، مهم ترین عامل در حمایت مغولان از مسیحیان بغداد بوده است .
(تیموری، (5 :1377 از این رو میتوان گفت تا زمانی که ایلخانان به حصول پیروزی بر ممالیک امیدوار بودند، مسیحیان بغداد مورد لطف و عنایت قرار گرفته و با کینه توزی از اوضاع موجود علیه مسلمانان استفاده کردند.
(
, 
, 
)
