تحلیل بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام در دهه گذشته (مطالعه موردی جنوب غرب آسیا و شمال افریقا) مقاله

هدف: جهان اسلام در شرایط کنونی از بحران‌های مختلفی رنج می‌برد و اگر فضای غالب استراتژیک مسلط بر جهان اسلام را فضایی بی‌ثبات و نامناسب از نظر شاخص‌های توسعه پایدار بدانیم سخنی به‌گزاف نگفته‌ایم. هدف این پژوهش ارائه یک مدل بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام را در قالب بحران‌های درون‌کشوری و بین‌کشوری در دو سطح بین کشورهای جهان اسلام و سایر کشورها است. روش:روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع معتبر، کتب و مقالات گردآوردی شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که کدام بازیگران و در چه سطحی درگیر در بحران‌های جهان اسلام هستند؟ یافته‌ها: ایجاد بحران در سطوح مختلف در سطح جهان اسلام به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا مانع از قدرتمند شدن کشورهای اسلامی شده است. بیشترین بحران‌های ژئوپلیتیکی، در سطح بین کشورهای جهان اسلامی با یکدیگر و در رتبه دوم بین جبهه غرب با جهان اسلام وجود دارد. این مسئله حاکی از علایق ژئوپلیتیکی متعدد کشورهای غربی در سرزمین جهان اسلام است، که به‌راحتی از این بخش از منافع ملی خود چشم‌پوشی نمی‌کنند. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که به دلیل آنکه بحران‌های جهان اسلام دارای دو منشأ و زمینه داخلی و خارجی است و در سطوح مختلف و ابعاد گسترده در این منطقه گسترش پیدا کرده است؛ متأسفانه در وضعیت فعلی چشم‌انداز روشنی برای کاهش و حل منازعات و رفتن به سمت وحدت و انسجام اسلامی وجود ندارد.

تحلیل بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام در دهه گذشته (مطالعه موردی جنوب غرب آسیا و شمال افریقا) سید هادی زرقانی 1 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران( نویسنده مسئول) h_zarghani@um. پرسش اصلی پژوهش این است که کدام بازیگران و در چه سطحی درگیر در بحران‌های جهان اسلام هستند؟یافته‌ها: ایجاد بحران در سطوح مختلف در سطح جهان اسلام به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا مانع از قدرتمند شدن کشورهای اسلامی شده است. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که به دلیل آنکه بحران‌های جهان اسلام دارای دو منشأ و زمینه داخلی و خارجی است و در سطوح مختلف و ابعاد گسترده در این منطقه گسترش پیدا کرده است؛ متأسفانه در وضعیت فعلی چشم‌انداز روشنی برای کاهش و حل منازعات و رفتن به سمت وحدت و انسجام اسلامی وجود ندارد. واقعیت این است که اگرچه به لحاظ اشتراک دینی و منابع انسانی و طبیعی، جهان اسلام دارای قابلیت‌های فراوانی برای تبدیل‌شدن به یک قدرت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در عرصه نظام ژئوپلیتیکی جهانی است، اما به دلیل وجود برخی عوامل و زمینه‌های بروز اختلاف و واگرایی از جمله گسیختگی فضای جغرافیایی، تفاوت‌های مذهبی، قومی، عدم استقلال و وابستگی سیاسی اقتصادی، تعارضات سرزمینی، رقابت داخلی قدرت‌های برتر جهان اسلام، وجود پیمان‌های سیاسی - امنیتی با قدرت‌های بزرگ و... درصد و میزان مساحت حوضه رود اردن در هر یک از کشورها {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مختاری و قادری حاجت (1387) بحران‌های ژئوپلیتیکی بین ملت‌های کشورهای اسلامی جهان اسلام امروزه شامل 57 کشور مسلمان است.