قرائت حدر در تجوید و فقه مقاله

در این نوشتار پس از مفهوم شناسی حدر در لغت، فقه و تجوید و تقسیم قرائت تجویدی به قرائت ترتیل، تحقیق، تدویر و حدر، و ارائه تعریفی از قرائت حدر، به بیان اقسام قرائت پرداخته شده و ثابت شده است که قرائت حدر از اقسام قرائت تجویدی بوده و رعایت احکام تجویدی در آن ضروری است. سپس با تبیین حکم شرعی قرائت حدر، مفهوم اصطلاح هذرمه از منظر لغت، فقه، تجوید بررسی و روایات خاص آن تحلیل شده و بر خلاف مشهور اثبات گردیده است که قرائت هذرمه در روایات مرادف قرائت حدر در دانش تجوید بوده و آن دو از حکمی یکسان برخوردارند.

در باره قرائت حدر پرسش‌های اساسی به این شرح مطرح است: آیا قرائت به روش حدر به رغم تسریع در آن، از اقسام قرائت تجویدی بوده و باید مجود باشد؟ آیا قرائت حدر که برای درک ثواب بیشتر انجام‌ می‌پذیرد، مانند سایر قرائات، از مستندات علمی خاصی برخوردار است؟ آیا قرائت هذرمه همان قرائت حدر است یا آن دو، دو قرائت متمایز و متفاوت‌اند؟ در این نوشتار سعی شده است به پرسش‌های یاد شده، دقیق و در عین حال به صورت مختصر پاسخ داده شود، به این نحو که قرائت حدر هر چند به میزان سایر اقسام قرائت از استواری الفاظ برخوردار نیست و مانند قرائت ترتیل، مورد ترغیب آیات و روایات قرار نگرفته است، اما بررسی مستندات علمی نشان ‌می‌دهد که قرائت حدر افزون بر آنکه از اقسام قرائت تجویدی است، از پشتوانه روایی نیز برخوردار می‌باشد. این قرائت در نزد عالمان تجوید نقطه مقابل و ضدّ قرائت «تحقیق» به شمار می‌رود (ابن جزری، النشر فی قرائات العشر، بی‌تا: 1/ 207) حدر به معنای یاد شده در معاجم اصطلاحی (فتح الله، معجم الفاظ الفقه الجعفری، 1415: 99) و معاجم لغوی (ابن منظور، لسان العرب، 1405: 4/ 172 «حدر») نیز آمده است. لزوم رعایت احکام تجوید در قرائت حدر به رغم جواز سرعت در قرائت حدر، بزرگان عرصه قرائت مانند ابن جزری بر لزوم رعایت احکام و قواعد تجوید در آن، مانند سایر اقسام قرائت، تصریح و تاکید کرده‌اند (ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، بی‌تا: 1/ 212 و 207) و پس از وی بسیاری از نویسندگان علم قرائت و تجوید نیز آن را یاد آور شده‌اند (غوثانی، تیسیر أحکام التجوید، 1427: 5؛ شافعی، الوافی فی کیفیه ترتیل القرآن الکریم، 1/ 93؛ الجرمی، معجم علوم القرآن‏، 1422: 265).