چکیده:
یکی کارکردهای اصلی گرافیک هویتنمایی است، این هویتنمایی اغلب متمرکز بر هویت سازمانها، شرکتها و اشخاص است و غالبا با اهداف حقوقی یا تجاری صورت میگیرد. با توجه به ابعاد مختلف هویت، بعد دیگر آن در گرافیک، بازنمایی هویتملی یا به عبارتی، هویت بصری ایرانی است که با ارجاع به عناصر بصری ملی یا بازنمایی سبک ویژه در گرافیک ملی تجلی مییابد. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که در دوره مورد بررسی این پژوهش، چه تغییری در بازنمایی هویت ملی در گرافیک ایران حاصل شده و عناصر این هویتنمایی غالبا برآمده از کدام منبع بصری ایرانی بوده است؟ هدف این پژوهش آگاهی طراحان گرافیک ایرانی از فرآیند چند دهه بازنمایی هویت ملی ایرانی در آثار گرافیک بهمنظور جستوجوی ابعاد نامکشوف عناصر بصری ایرانی است. روش این پژوهش توصیفی است که به تحلیل محتوی آثار گرافیک معاصر ایران میپردازد. دادههای این مقاله برآمده از منابع کتابخانهای، پایگاههای اطلاعات علمی و نیز تحلیل محتوی آثار تصویری است. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که طراحان ایرانی برای هویتنمایی در گرافیک ابتدا با بهرهگیری مستقیم از نقوش دوگانه فرهنگ خود هویتنمایی میکردند؛ اما امروزه با توجه به جزئیات و بهرهگیری از عناصرمتنوع و در قالبهای جدیدتری در این راستا اقدام میکنند. عناصر غالب و ویژه هویتنمایی در گرافیک ایران، عناصر تصویری، خوشنویسی ایرانی، رنگهای خاص ایرانی، عناصر معماری، قالی و گلیم ایرانی و نیز عناصر خاطرات جمعی است.
خلاصه ماشینی:
تحلیل و بحث سبک خاص تصاویر آثار چاپ سنگی، تزئینات معماری، نقش هـا و نگـاره هـای قـالی، نگاره های کتاب آرایی، خط منحصر به فرد نستعلیق ، رنگ های شاخص ایرانـی، فضـاها، حالات و ترکیب بندیهای خاص ایرانی و تصاویر خاطرات جمعی، بخشـی از عناصـر مورد استفاده طراحان ایرانی برای بازنمایی هویت ملی هستند که در ادامه به تحلیل آنها پرداخته می شود.
گمان میشود نشانه های گفته ی شده بیان گر این موضوع است کـه طراحـان قـدیمیتـر گرافیک ایران ضمن این که به بازنمایی مفهومی در نشـانه توجـه داشـتند، امـا اولویـت نخست کارشان در این آثار هویت نمایی ملی بوده است .
بررسی عناصر بصری و مضامین عکس های (٦ تا٢١) نشان میدهد کـه اغلـب آثـار 147 اشاره شده دارای رویکرد دوگانه ی ارتباط با موضوع اثر و هویت نمایی است .
در پاسخ به سؤال نخسـت تحقیـق کـه تغییـرات خـاص بازنمایی هویت ملی در این دوره پنجاه ساله چگونه بوده ، بایـد گفـت ، کارهـای متـأخر گرافیک ایران که بهره گیری از چهار عنصر اصلی چاپ سنگی، نگارگری، خط نستعلیق ، تایپوگرافی و رنگ خاص ایرانی در آن نمایان است ، نشان گر این فرآیند است .
طراحـان ایرانی برای هویت نمایی ملـی در گرافیـک در ابتـدا بـا بهـره گیـری مسـتقیم از نقـوش دوگانه ی دوره ی پیش از اسلام و اسلامی، فرهنگ خود هویـت نمـایی مـیکردنـد، امـا امروزه با توجه به جزئیات و بهره گیری از عناصر متنوع در این راستا اقدام میکننـد.