چکیده:
دلیل توجه به نظریه/ نظریههای پسامدرن هرچه باشد، امروزه چهارچوب نظری بسیاری از پژوهشهای انتشاریافته همین نظریه/ نظریهها هستند. کاربست این نظریه/ نظریهها نیز معمولاً به دو شکل انجام میشود: الف) با ارائۀ تصویری بسیط و سادهشده از پستمدرنیسم (در این حالت تفاوت میان نظریههای پسامدرن نادیده گرفته میشود) مؤلفههای اصلی آن مانند عدم قطعیت، و ... استخراج و درادامه متن براساس آن مؤلفهها تحلیل/ تبیین میشود، ب) فقط یکی از نظریههای پسامدرن مانند شالودهشکنی دریدا انتخاب شده است، نظریۀ مذکور اساس بررسی متن قرار داده میشود. باوجود انبوه این پژوهشها، چنین بهنظر میرسد که کاربست نظریه/ نظریههای پسامدرن نقش چندانی در انباشت دانش ادبی ما نداشته است. هرچند که برای این عدم موفقیت دلایل گوناگونی میتوان ذکر کرد، یکی از اصلیترین این دلایل کاربست تقلیلگرایانۀ نظریههای پسامدرن است. نگارندة مقالۀ حاضر میکوشد با بررسی یکی از اصلیترین پژوهشهای صورتگرفته براساس نظریه/ نظریههای پسامدرن یعنی داستان کوتاه در ایران: داستانهای پسامدرن (البته آن هم با تأکید بر فصل نهم آن، یعنی فصل شخصیتپردازی پسامدرن: نظریۀ فوکو) از چرایی این تقلیلگرایی و نتایج آن سخن گوید. اصلیترین دلایل کاربست تقلیلگرایانۀ نظریههای ادبی در کتاب حاضر عبارتاند از: ساختار درسنامهای کتاب، ناسازگاری نظریه و متن در برخی از فصول، تقلیل نظریههای ادبی، و ...
خلاصه ماشینی:
اما چرا نویسندۀ کتاب داستان کوتاه در ایران: داستانهای پسامدرن هیچ اشارهای به رویکردهای مذکور یعنی دیرینهشناسی/ تبارشناسی نکرده است و بهجای آنها از تحلیل گفتمان نام میبرد؟ شاید به این دلیل که معرفی آنها بهعنوان روششناسی فوکو نویسنده را ملزم به کارهایی مانند نشاندادن گسستها و ...
دلیل این تقلیل اتفاق افتاده در کتاب داستان کوتاه در ایران: داستانهای پسامدرن نادیدهگرفتهشدن تفاوت میان گفتمان با ابزار/ مکانیسمهای نهادینهساختن آن است؛ تلویزیون پیش از آنکه گفتمان باشد، چنانکه بوردیو هم گفته است، ابزاری (بوردیو 1387: 21) برای نهادینهکردن هنجارهای گفتمان است.
3. 5 کاربست تقلیلگرایانۀ نظریه شکل دیگر تقلیل نظریۀ فوکو را میتوان در کابست تقلیلگرایانة نظریۀ فوکو و مفاهیم اصلی آن چون سوژه مشاهده کرد، چراکه نویسنده بهجای نشاندادن فرایند شکلگیری سوژههای داستانی، که به نقد آن میپردازد، فقط به ذکر این نکته بسنده میکند که آنها (شخصیتهای داستان) سوژههایی در انقیاد گفتمان تلویزیون هستند.
8. نتیجهگیری یکی از نکات اصلیای که در پژوهشهای نظریهمحور باید به آن توجه شود نسبت نظریه با متن است، چراکه ناسازگاری میان این دو درنهایت یا به تحریف متن میانجامد یا به تقلیل نظریه، امری که برای نمونه در کتاب داستان کوتاه در ایران: داستانهای پسامدرن و در کاربست نظریۀ فوکو در تبیین داستانهایی چون تبلیغات کره اتفاق افتاده است.