بررسی تطبیقی اسطوره‌های ملی در شعر حافظ و شفیعی کدکنی مقاله

اسطوره­ها از دیرباز ریشه در فرهنگ و تمدن ما و پیوند بسیار نزدیکی با شعر دارند. جاودانگی اسطوره­ها در کاربرد آن­ها از ادبیات کهن تا امروز آشکار است. شاعران در هر دوره­ای، پرورش دهنده­ی باورهای قومی ملت خویشند.چنان­که در اشعار حافظ و شفیعی کدکنی، بازتاب آن­ها بسیار چشمگیر است. این دو شاعر بزرگ و نامی، شعرشان آیینه­ی انعکاس باورهای تاریخی و اساطیری است و درکلامشان انسان­هایی جلوه­گرند که به طور کامل جنبه­ای اسطوره­ای دارند یا به همان سبک گذشته یا با تغییراتی  در شخصیت اسطوره­ای آنان. مقاله حاضر، به مواردی چند ازاسطوره­های ملی در اشعار حافظ و شفیعی می­پردازدو دید این دو شاعر را نسبت به اسطوره­ها بررسی می­کند تا نموداری باشد بر این واقعیت که شاعران در هر دوره­ای برای  اسطوره­های ملی زمان و مکان نمی­شناسند و از این پشتوانه­های غنی قومی بهره ­می­برند و بنا به شرایط خاص اجتماعی هر زمانی، نحوه­ی دید و شیوه­ی کاربردشان از اسطوره­های ملی  متفاوت می­سازند.

در بيت زير جام جم تصويري براي دل آورده و حتي مشبه و مشبه به را يکي دانسته ، خود دل جام جم است : دلي که غيب نماي است و جام جم دارد/ زخاتمي که دمي گم شود چه غم دارد(غزل ١١٩) در ديگر بيت از اسطوره ي ملي جمشيد، با قصر زيبايي که در بيت مي آورد تنها چيزي که جمشيد با خودش از اين دنيا بردهمين جام جم ( دل آگاه و جان بيدار) بود؛يعني فقط به دل توجه کن : جمشيد جز حکايت جام از جهان نبرد/ زنهار دل مبند در اسباب دنيوي(غزل ٤٨٦) همان مضمون بالا را با استفاده ازاسطوره ي جمشيد در قالب يک جمله ي کنايي چنين ابراز ميدارد: چه خوش گفت جمشيد با تاج و گنج که يک جو نيرزد سراي سپنج سياوش شخصيت سياووش در شاه نامه با ماجراهاي از عشق و بيگناهي درآميخته است . در شعر شفيعي کدکني، از وي به عنوان يکي از شاهان گذشته ايران ياد شده و گاه گرفتاري - هاي او در مازندران بن مايه هايي براي تصويرسازي شاعر براي بيان گرفتاريها و مصيبت هاي سياسي و تاريخي شده است و هدف شفيعي از باز آفريني اسطوره ي کاووس و تهمتن ، انتقاد از وضعيت جامعه و نا اميدي حاکم بر آن است که چون انطباق اسطوره ي کهن کاووس و رستم با جامعه ي امروز شاعر ميسر نيست ، با نبود رستمي و نجات دهنده - اي، تأسف و ندامت خود را با عبارت «تهمتن با رخش پنداري به چاه ژرف افتاده » بيان مي - کند.