چکیده:
مولّفه های مختلفی در جهت گیری رفتار انتخاباتی مردم دخیل هستند. این مولّفهها را م ی توان به
عناصر سیاسی، اقتصادی، روان شناختی، جامعه شناختی، دینی و.... تقسیم کرد. اما عناصر تاثیرگذار بر
رفتار انتخاباتی هر جامعه ای همچون جامعه ایران، با جوامع دیگر متفاوت است. چنان که میتوان گفت
که عنصر دین نقش تعیین کننده ای در انتخابات جمهوری اسلامی دارد. در واقع سوال و هدف اساس ی
این پژوهش بررسی جایگاه مولّفه های دینی در مشارکت مردم در هفتم ین و نهم ین انتخابات ریاست
جمهوری است. چنان که بر اساس نظرسنجی از شهروندان قزوین و بر اساس آزمون کای دو ای ن نتیجه
اخذ شد که گرچه در هفتمین و نهمین انتخابات ریاست جمهوری نتایج متفاوتی شکل گرفت، عنصر
دین جایگاه محوری در رفتار انتخاباتی مردم داشت. البته وجوه متفاوتی از دی ن در هر دوره انتخابات ی
مورد توجه مردم قرار گرفت. چنان که در هفتمین انتخابات ریاست جمهوری مولّفه های دین ی همچون
تیپولوژی دینی خاتمی، جامعه دین ی و... و در نهم ین انتخابات عناصر ی همچون عدالت محور ی،
ساده زیستی و... در رفتار سیاسی مردم تاثیرگذار بود. به همین علت میتوان گفت که دین خاستگاه و
منشا سیاست در جامعه ایران شناخته میشود.
خلاصه ماشینی:
در واقع سؤال اساسی این نوشتار این است که دین و ارزشهای معطوف به آن و همچنین تفسیرها از دین در آموزههای اسلامی چه نقشی در مشارکت سیاسی مردم ایران در هفتمین و نهمین انتخابات ریاست جمهوری داشتند.
بـا توجـه بـه اینکه از نظریه های تک بعدی انتقاد شده است ، نظریه های ترکیبی همچـون نظریـه پیپـانوریس مبتنی بر ترکیب عناصر جامعه شناختی و روانشناختی و همچنین عناصر کلان، متوسط و خـرد 101 را در رفتار سیاسی مردم مورد تأکید قرار دادهاند.
جدول شماره (١): تاثیر عوامل مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و مذهبی بر مشارکت سیاسی در انتخابـات هفتم ریاست جمهوری {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 103 (رجوع شود به تصویر صفحه) بر اساس این نمودار دین و اقتصاد دارای بیشترین ضریب و بنا بر ادبیات جامعه شناسان به عنوان متغیرهای رقیب مطرح هستند.
در واقع برنامه های اقتصادی یا سیاسی دولت هفتم که باعث جلب مشارکت عده زیادی شده است ، تنها شرط لازم است و در کنار آن عامل مهم دیگری به نام دین و تأیید دینی هم مطرح است که می توان از آن به عنوان شرط کافی یاد کرد.
به هر ترتیب اگر قرار باشد از اعداد و ارقام حاصل از تحقیق کیفی ، تحلیل مفهومی بی طرفی استخراج کرد، شاید این گزاره منطقی به نظر برسد که اگرچه دین تنها عامل حضور در انتخابات هفتم نبوده، به هیچ عنوان هم از طرف مشارکت کنندگان بی اهمیت قلمداد نشده است (کاشی ، ١٣٧٩؛ بشیریه .