خاقانی شروانی در شعر خود از روایت کدام شاهنامه بهره برده است؟ مقاله

نویسنده: ارژنگی، کامران ؛ یاحقّی، محمّد جعفر ؛

پژوهشنامه ادب حماسی بهار و تابستان 1398 - شماره 27 ، A (دانشگاه آزاد/ISC (‎35 صفحه - از 37 تا 71 )

کلیدواژه ها: شاهنامه فردوسی خاقانی شروانی مسعودی مروزی خاقانی روایت داستان شاهنامۀ فردوسی رستم فارسی ضحاک

چکیده:

خاقانی شروانی قصیده‌سرای بزرگ سدۀ ششم هجری قمری، به میزانی بسیار از روایات شاهنامه و داستان‌های اساطیری و پهلوانی در شعر خود بهره برده است. برخی شواهد نشان می‌دهد که شاعر در شعر خود به داستان‌هایی حماسی و پهلوانی از شاهنامه اشاره می‌کند که مربوط به روایت فردوسی از شاهنامه نیستند و مشخّصاً در شاهنامۀ فردوسی وجود ندارند یا به گونه‌ای دیگر روایت شده‌اند. نگارندگانِ این سطور، این فرض را مطرح می‌کنند که ممکن است خاقانی افزون بر شاهنامۀ فردوسی، به شاهنامه‌ای دیگر نیز دست‌رسی داشته و از آن بهره گرفته باشد. شواهد شعری نشان می‌دهد که تلمیحات شاهنامه‌ای در اشعار شاعران سده‌های پنجم و ششم هجری قمری، به داستان‌هایی از شاهنامه ‌اشاره دارد که متفاوت است از آن‌چه در شاهنامۀ فردوسی می‌بینیم و گویا اشارات شاهنامه‌ایِ شعر آنان، در برخی موارد، از مآخذی دیگر سرچشمه می‌گیرد. در این مقاله با بررسی شواهدِ شاهنامه‌ایِ شعر خاقانی و مطابقت آن‌ها با منابع حماسی پیشین و هم‌چنین روایات حماسی موجود در تواریخ کهن فارسی، این نتیجه به دست آمده است که این شاعر به غیر از شاهنامۀ فردوسی، شاهنامه‌هایی دیگر را نیز در دست داشته و با بررسی دقیق‌ترِ این شواهد می‌توان این فرض را مطرح کرد که وی بیش‌ترْ تحت تأثیر شا‌هنامۀ مسعودی مروزی بوده است. در این پژوهش، این شواهد مطرح و بررسی شده‌ است.

چکیده: (ترجمه شده توسط هوش مصنوعی)

خاقانی شروانی قصیده من کبار القرن السادس هجری قمری، استفاد بشکل کبیر من روایات الشاهنامه والقصص الاسطوریه والبطولیه فی شعره. تظهر بعض الادله ان الشاعر یشیر فی شعره الی قصص بطولیه وشجاعه من الشاهنامه لیست من روایه الفردوسی للشاهنامه ولیست موجوده بشکل واضح فی شاهنامه الفردوسی او تم روایتها بطریقه مختلفه. یقدم کتاب هذه السطور الافتراض انه قد یکون لخاقانی وصول الی شاهنامه اخری بجانب شاهنامه الفردوسی ویستخدمها. الادله الشعریه تظهر ان الاشارات الشاهنامیه فی اشعار شعراء القرنین الخامس والسادس هجری قمری، تشیر الی قصص من الشاهنامه تختلف عن تلک التی نراها فی شاهنامه الفردوسی، ویبدو ان اشارات الشاهنامه فی شعرهم تاتی من مصادر اخری فی بعض الحالات. فی هذه المقاله، بالتحقیق فی شواهد الشاهنامه فی شعر خاقانی ومطابقتها مع المصادر البطولیه السابقه وکذلک الروایات البطولیه الموجوده فی التواریخ الفارسیه القدیمه، تم التوصل الی ان هذا الشاعر لدیه باضافه الی شاهنامه الفردوسی، شاهنامات اخری، ومع تحقیق ادق لهذه الادله یمکن تقدیم فرضیه ان تاثره الاکبر کان بشاهنامه مسعودی مروزی. فی هذا البحث، تم طرح هذه الادله ودراستها.

خلاصه ماشینی:

خاقانی شروانی، فردوسی، شاهنامه ، مسعودی مروزی مقدمه خاقانی در جایی اشاره میکند که داستان ها و اخبار گذشتگان را خود در کتاب هایی گوناگون خوانده است : گــرچــه اخبـار زنــان تــاج دار خوانــده ام و اندر کتب ها دیـده ام از فرنگیـس و کتایــون و همـای باستـان را نــام و آوا دیــده ام (خاقانی، ١٣٨٨: ٢٧٤) اما این کتاب ها چه کتبی بوده است ؟ آیا اخبار زنان تاج دار را در شاهنامۀ فردوسی دیده و خوانده است ؟ به نظر میرسد این گونه باشد، زیرا اسدی طوسی که گرشاسپ نامه را در میانۀ قرن پنجم در نخجوان به خواهش بزرگان آن سامان سرود تصریح کرده که اهالی آن بلاد _که از شروان و گنجه و دیگر مناطقی که به زندگی خاقانی مربوط میشود دور نبوده است _ با شاهنامۀ فردوسی کاملا آشنا بوده اند (اسدی، ١٣٥٤: ١٣-١٤). هم چنین ، شهمردان بن ابیالخیر (١٣٦٢: ٣٤٢) نیز در کتاب نزهت نامۀ علایی به همین روایت اشاره میکند و با توجه به این که شاهنامۀ ابوالمؤید بلخی از منابع او بوده ، میتوان حکم کرد که در آن شاهنامه نیز ضحاک بر دوش خود دو زخم داشته است ، نه دو مار.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود