چکیده:
ویژگی‌های دشت سیستان از قبیل رسوبگذاری رودخانه‌ها، وزش باد‌های فرساینده به ویژه باد‌های 120 روزه و خشکسالی‌های 20 سال اخیر، زمینه فرسایش بادی را فراهم کرده است. یکی از نماد‌های عینی فرسایش بادی، جابجایی ماسه‌هاست. به دلیل مسکونی بودن محدوده جابجایی ماسه‌ها، تحلیل مورفومتریک و میزان جابجایی تپه‌های ماسه‌ای در ایجاد مخاطرات از اهداف این پژوهش است. جهت بررسی نقش پارامترهای مورفومتریک برخان‌ها در میزان جابجایی‌شان، از 10 برخان تشکیل شده در دو کانون فرسایش بادی، 7 برخان انتخاب شد و در مدت وزش باد‌های 120 روزه، میزان جابجایی‌شان رصد شده و ثبت گردید. سپس با تحلیل رگرسیونی بین طول، عرض، ارتفاع و مساحت برخان‌ها و میزان جابجایی‌شان توسط نرم افزار SPSS مشخص شد که فقط بین طول برخان‌ها با میزان جابجایی‌شان، رابطه معکوس برقرار بوده و بین سایر پارامتر‌ها و جابجایی برخان‌ها رابطه معنی‌داری وجود ندارد. که دلیل آن می‌تواند شکل‌گیری برخان‌ها در محدوده اراضی روستایی و نقش عوارض سطح زمین در میزان سرعت باد، مقدار تولید ماسه و در پی آن در میزان جابجایی برخان‌ها باشد.
The characteristics of Sistan plain, such as river sedimentation, blowing of erosive winds, especially 120-day winds, and the droughts in the past 20 years have made a suitable situation for wind erosion. One of the concrete symbols of wind erosion is sand displacement. Since the regions of sand displacement in this study were residential, the aim of this study was set to conduct a morphometric analysis of sand dunes, their displacement speed, and their role in posing hazards to these areas. To analyze the role of morphometric parameters in the displacement of barkhans, out of 10 barkhans formed in two wind erosion centers, seven were selected. Then, during the 120-day wind period in Sistan area, their displacement was detected and documented. Afterwards, using the SPSS software, the regression analyses were done on the length, width, height, area, and the displacement of the barkhans. The results indicated a negative correlation between the length of the barkhans and their displacement, while there was no significant correlation between the other parameters and the displacement.
خلاصه ماشینی:
تحليل مورفومتريک تپه هاي ماسه اي و سرعت جابجايي آن ها در دشت 1 سيستان مهدي حيدري نسب ٢، دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي، دانشگاه خوارزمي، تهران ، ايران امير کرم ، دانشيار ژئومورفولوژي، دانشگاه خوارزمي، تهران ، ايران حسين نگارش ، استاد ژئومورفولوژي، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران احمد پهلوانروي، دانشيار ژئومورفولوژي، دانشگاه زابل ، ايران چکيده ويژگيهاي دشت سيستان از قبيل رسوبگذاري رودخانه ها، وزش بادهاي فرساينده به ويژه بادهـاي ١٢٠ روزه و خشکساليهاي ٢٠ سال اخير، زمينه فرسايش بادي را فراهم کرده است .
تـاکنون مطالعـات متعـددي پيرامـون ماسـه هـاي روان ، پيشـروي آن هـا بـه سـمت سکونتگاه ها و اثرات تخريبي آن ها بر محيط ، در نقاط مختلف دنيا و از جملـه در ايـران به دليل وسعت مناطق تحت تأثير ماسه ها انجام شده است که مـيتـوان بـه مـوارد زيـر اشاره کرد: در بررسي و سنجش ميزان جابجايي تپه هاي برخاني بيابان تکله مکـان در سـال هـاي ١٩٩٢ و ١٩٩٣، مشخص شد که همبستگي پارامترهاي مورفومتريک برخـان هـا و ميـزان جابجاييشان پيچيده است .
جهت مطالعه نحـوه جابجـايي تپـه هـاي ماسـه اي(برخـان ) از روش مطالعه ميداني استفاده شده است که پارامترهاي ژئومورفيک برخـان هـا را انـدازه گيـري کرده و با استفاده از تکنيک پيکه کوبي، ميزان جابجايي برخان هـا در مـدت زمـان وزش بادهاي ١٢٠ روزه پيگيري شده و سپس براي تحليل رابطه بين پارامترهـاي ژئومورفيـک و ميزان جابجايي برخان ها، از نرم افزار SPSS استفاده شد.
(
, 
, 
)
