چکیده:
اهداف یکی از راه‌های بررسی توانایی تفکر کودک درباره زبان تعریف واژه است.تعریف واژه یک مهارت فرازبانی است که بازنمایی‌کننده جنبه‌ای از دانش واژگانی فرد درباره ماهیت و عملکرد زبان است. میزان موفقیت فرد در تعریف واژه مبین این موضوع است که او بر کاربرد زبان به عنوان یک نظام نمادین و ابزاری برای انتقال اطلاعات درباره جهان پیرامون و حالات درون و ایده‌ها و مقاصد خود آگاه شده است. مطالعات مربوط به مهارت تعریف واژه به دو جنبه محتوا و ساختار در رشد مهارت واژگان توجه می‌کنند. محتوا، بیان مختصات معنایی یک واژه است که در یک تعریف بیان می‌شود، ساختار نیز شکل نحوی یک تعریف و چگونگی فرمول‌سازی آن برای انتقال هرچه بهتر اطلاعاتی است که از یک واژه در ذهن وجود دارد. نظر به اهمیت حس شنیداری در فراگیری و کاربرد زبان و مهارت‌های فرازبانی، وجود مشکل یا تاخیر در کسب مهارت تعریف واژه در کودکان کم‌شنوا قابل پیش‌بینی است. با این حال این سوال مطرح است که کم و کیف مهارت تعریف واژه در کودکان با آسیب شنوایی چگونه است. هدف از مطالعه حاضر بررسی مقایسه مهارت تعریف اسم از نظر محتوا و ساختار در کودکان کاربرکاشت حلزون و همتایان شنوای آن‌هاست.
روش بررسی پژوهش حاضر مقطعی و از نوع توصیفی‌تحلیلی است. ۱۶ کودک کاربر کاشت حلزون (هشت دختر و هشت پسر) پایه سوم دبستان (۸ یا ۹ساله) به شیوه نمونه‌گیری دردسترس از مراکز کاشت حلزون تهران بر اساس معیارهای ورود شامل تحصیل در مدارس عادی، گذراندن ۱۰۰ جلسه آموزشی کاشت حلزون، وضوح گفتار متوسط مطابق نظر آسیب‌شناس گفتار و زبان، احراز‌نشدن ناتوانی‌های ذهنی، کسب نمره قبولی در آزمون سنجش قبل از ورود به مدرسه و نگرفتن نمره مردودی در سال‌های قبل، انتخاب شدند. همچنین همه کودکان قبل از ۳سالگی پروتز کاشت را دریافت کرده بودند و در گوش دیگر از وسیله کمک‌شنوایی استفاده می‌کردند و بر اساس اذعان والدین به محض تشخیص افت شنوایی از سمعک تجویز‌شده متخصصان استفاده کرده بودند. ۳۰ کودک گروه عادی (۱۵ دختر و ۱۵ پسر) به شیوه تصادفی ساده بر اساس معیارهای ذیل وارد پژوهش شدند:
نداشتن مشکلات شنوایی، گفتار و زبان در محدوده عادی، نگرفتن نمره مردودی در سال‌های قبل، نداشتن مشکلات روانی و نداشتن ناتوانی‌های ذهنی. معیار خروج در این پژوهش عدم تمایل کودک یا خانواده به ادامه اجرای آزمون در حین مطالعه بود. در این مطالعه از آزمون تعریف اسم محمدی که برای زبان فارسی طراحی و اعتبارسنجی شده بود، استفاده شد. این آزمون، مهارت تعریف واژه دانش‌آموزان را در هفت مقوله حیوانات، شغل، میوه، مکان، اعضای بدن، وسایل غذاخوری و وسایل حمل و نقل ارزیابی می‌کند. اعتبار تکلیف تعریف اسم در جنبه محتوایی r=۸۱% و در جنبه ساختاری r=۹۱% بود که از طریق محاسبه همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل برآورد شد. تحلیل آماری داده‌ها با نسخه ۲۴ نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های شاپیروویلک و من‌ویتنی انجام شد. تمامی مقایسه‌ها در سطح α=۰/۰۵ معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها یافته‌ها حاکی از آن است که میانگین امتیازهای محتوایی و ساختاری تعریف اسم به طور معناداری در کودکان کاربر کاشت حلزون از همتایان شنوای آن‌ها کمتر است (P<۰/۰۰۱). کودکان کاربرکاشت حلزون در جنبه محتوایی به طور معناداری ﺑﻴﺸﺘﺮ از پاسخ‌های ﻋﻴﻨﻲ و کارکردی و در جنبه ساختاری به طور معناداری کمتر از صورت‌های بینابینی و ارسطویی استفاده کرده‌اند (P<۰/۰۰۱)، در حالی که کودکان شنوا در جنبه محتوایی بیشتر از پاسخ‌های ترکیبی نوع ۱ و ۲ و در جنبه ساختاری بیشتر از پاسخ‌های گروه، بینابینی و ارسطویی ناقص و کامل استفاده کردند.
نتیجه‌گیری معناداری میانگین‌های به‌دست‌آمده در مقایسه جنبه محتوایی و ساختاری تعریف اسامی، حاکی از آن است که کودکان کاربر کاشت حلزون، در هر دو بخش محتوا و ساختار عملکرد پایین‌تری در مهارت تعریف اسم نسبت به کودکان شنوا داشته‌اند و به نظر می‌رسد الگوی رشد محتوایی و ساختاری تعریف اسم کودکان کاربر کاشت حلزون تقریبا مشابه کودکان شنوای کم‌سن‌تر است. با وجود نتیجه کسب‌شده از این کار پژوهشی، تدوین برنامه مدونی برای آموزش مهارت تعریف واژه در کودکان کاربر کاشت حلزون ضروری به نظر می‌رسد.
(
, 
, 
)
