چکیده:
دورة مفرغ به دلیل وجود فرهنگهای متفاوت و نبود پژوهشهای باستانشناسی منسجم، یکی از دورههای کمتر شناخته شده در پیش از تاریخ فلات ایران محسوب میشود. یکی از فرهنگهای منسوب به این دوره، فرهنگ کورا-ارس است که از اواخر هزارة چهارم ق.م تا اواخر هزارة سوم ق.م در بخش وسیعی از شمال غرب، غرب و بخشهایی از مرکز فلات ایران گسترش یافته است. با این حال، تاکنون جزئیات مبسوطی از این فرهنگ و قبض و بسط آن در داخل فلات ایران ارائه نشده است. بررسیهای باستانشناسی انجام شده وجود این فرهنگ را در بخشهای مرکزی و غربی فلات ایران و زاگرس مرکزی تایید کرده است. طی بررسیهای باستانشناسی انجام گرفته در سالهای 1386 و 1387و 1393 در غرب استان مرکزی، نه (9) محوطة استقراری بزرگ شامل آقتپه، تپه سوارآباد، تپه قلعه سرسختی، تپه چزان، تپه فر، شورتپه، تپه گل زرد، تپه مزرعه خاتون و تپه آدینه مسجد در رابطه با فرهنگ کورا- ارس واقع در حاشیة رودخانة قرهچای شناسایی شد. وسعت و ارتفاع زیاد محوطههای مذکور (به خصوص آقتپه و سرسختی) میتواند دال بر وجود لایههای استقراری و معماری متراکم پیش از تاریخ باشد. در این نوشتار سعی شده تا ضمن تبیین جایگاه فرهنگ کورا- ارس در غرب استان مرکزی به عنوان یکی از نقاط اتصال فرهنگهای مرکز فلات ایران با زاگرس مرکزی اهمیت استقرارهای کورا- ارس مربوط به این دوره مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.