چکیده:
این جستار با نظر به آرای عبدالقاهر جرجانی در بلاغت، به طرح الگوهایی از تعامل و ادراک انسان در معماری برآمده است. در این نگاه، حضور، ادراک و تعامل معمار، بنا و مخاطب به عنوان یک مجموعهی واحد مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، با استناد به آرای عبدالقاهر جرجانی در بلاغت مبتنی بر وحدت لفظ و معنا، و کنکاشی در نظریات او در آفرینش و انتقال معنا، مباحث نظم و صور خیال او به عنوان منبع الهامی در تبیین الگوهای ادراکی در معماری اسلامی بر آمده و مبتنی بر این الهام، سه سطح از ادراک و تعامل را به مثابه الگوهای معمارانه پیشنهاد و تبیین نموده است. الگوهای ادراک و تعامل در معماری در این نگاه، متناظر با سه الگوی تمثیل، استعاره و تخییل در معماری، مبتنی بر سه سطح از الگوی ادراک و تعامل حصولی، خلاق، و حضوری تعریف میشود که در تناظر با آنها، مولفههای معمارانهی فرم، عملکرد و معنا به عنوان مولفههای مقدم و برجسته در تعامل ادراکی میباشند. این رویکردها بر اساس کارکردهای متفاوتشان در امکانپذیری درک تفصیلی و اجمالی از فضا به عنوان الگوها و سطوح مختلف آفرینش و خوانش معنا در معماری تبیین شدند.
خلاصه ماشینی:
در این راستا، با استناد به آرای عبدالقاهر جرجانی در بلاغت مبتنی بر وحدت لفظ و معنا، و کنکاشی در نظریات او در آفرینش و انتقال معنا، مباحث نظم و صور خیال او به عنوان منبع الهامی در تبیین الگوهای ادراکی در معماری اسلامی بر آمده و مبتنی بر این الهام، سه سطح از ادراک و تعامل را به مثابه الگوهای معمارانه پیشنهاد و تبیین نموده است.
الگوهای ادراک و تعامل در معماری در این نگاه، متناظر با سه الگوی تمثیل، استعاره و تخییل در معماری، مبتنی بر سه سطح از الگوی ادراک و تعامل حصولی، خلاق، و حضوری تعریف میشود که در تناظر با آنها، مؤلفههای معمارانهی فرم، عملکرد و معنا به عنوان مؤلفههای مقدم و برجسته این پژوهش، مأخوذ از از رساله دکتری نگارنده اول با عنوان «نسبت معماری و زبان در اندیشهی اسلامی» است که با راهنمایی نگارنده دوم در دانشگاه هنر اسلامی تبریز به انجام رسیده است.
به نظر میرسد که نگاه او به شرایط و بستر انتقال معنا مبتنی بر اندیشه و ادراک مؤلف و مخاطب و نقش لفظ در انگیزش تخیل مبتنی بر پرداخت معنا در قالب صور خیال میتواند به عنوان الگویی مبتنی بر شناخت ساز و کار زبان در ادراک و تعامل انسان و هستی در بستر معماری مورد توجه قرار گیرد.
بر این مبنا این جستار، با مقدمهای از آرای عبدالقاهر جرجانی، نظریهی نظم و مبانی صور خیال او را در طرح امکانی برای تبیین الگوهای ادراک و تعامل در معماری مورد توجه قرار داده و به انطباق راهبردهای بلاغی وی در آفرینش و انتقال معنا با مقتضیات سیر ادراکی انسان در محیط پرداخته است.