چکیده:
طراحی نظام مالیاتی منطبق با اصول اسلام، یکی از ضرورتهای اقتصاد اسلامی است. در این زمینه جایابی وجوهات شرعی در نظام مالیاتی اهمیت بسزایی دارد. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی امکان و سازوکار جایگزینی خمس ارباح مکاسب به جای مالیات بر مجموع درآمد میپردازد. یافتههای تحقیق حاکی از تشابه نسبی خمس ارباح مکاسب و مالیات بر مجموع درآمد و امکان جایگزینی آن دو است. بر اساس الگوی پیشنهادی در این مقاله، جایگزینی کامل خمس ارباح مکاسب بهجای مالیات بر مجموع درآمد از کارایی لازم برخوردار نیست و باید تلفیقی از خمس و مالیات مزبور را به کار برد. در الگوی پیشنهادی مقاله، مودیان بین پرداخت خمس یا مالیات بر مجموع درآمد حق انتخاب دارند. آنان در صورت پرداخت خمس ارباح مکاسب، از پرداخت مالیات بر مجموع درآمد معاف خواهند شد. این ساختار پیشنهادی دلالتهایی برای اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم و تغییر در ساختار اجرایی سازمان امور مالیاتی دارد.
خلاصه ماشینی:
به همین سبب، در این پژوهش، ضمن بررسی موردی یکی از وجوهات شرعی (خمس ارباح مکاسب) و یکی از مالیاتهای متعارف (مالیات بر مجموع درآمد) تلاش شده است مباحث فقهی، رویکردهای متفاوت فقها و ملاحظات شرعی توجه جدی شود و در نهایت، ساختاری اجرایی، که قابلیت پیادهسازی در شرایط امروزی اقتصاد ایران را دارا باشد، پیشنهاد کند.
رویکرد حکومتی نسبت به خمس پیشفرض مقبول این مقاله است، و بر اساس این رویکرد، خمس بهعنوان یکی از منابع مالی بودجه دولت اسلامی قلمداد میشود که در اختیار امام است و در عصر غیبت و در صورت تشکیل حکومت اسلامی، در اختیار ولی فقیه باید باشد.
وجود جمعیت کثیری از اهل سنت و همچنین وجود اقلیتهای دینی در کشور، که خمس ارباح مکاسب را واجب نمیدانند، دلیل دوم برای مناسب نبودن جایگزینی کامل، دستکم در شرایط کنونی، است؛ زیرا با توجه به داوطلبانه بودن خمس و واجب ندانستن آن از نظر این جمعیت، در صورت جایگزینی کامل و حذف مالیات بر مجموع درآمد از نظام مالیاتی، باز هم نظام مالیاتی ناعادلانه و ناکارآ به وجود میآید.
برخی از این دلالتها به شرح ذیل است: بهمنظور تشویق به پرداخت خمس، در اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم، باید مالیات بر مجموع درآمد با نرخ بالاتر از خمس ـ مثلا، ۲۵٪ ـ برای کسانی که خمس پرداخت نمیکنند، در نظر گرفته شود.
Elkins, David, 2006, “Horizontal Equity as a Principle of Tax Theory”, Yale Law & Policy Review, Vol. 24, http://digitalcommons.