انواع روایی شطح در آثار حلاج با تاکید بر دیوان حلاج مقاله

«سخنان خدازده»، «پارادکس‌های ملهم» و به اصطلاح عارفان «شطح» زبانی است آفریده اضطرار و اضطراب عارفی جان‌شیفته. عارفی که از یک‌سو در مواجهه با امری فرامنطق و بیان‌نشدنی قرار گرفته‌است و از دیگر سو مجبور به استفاده از ابزاری ناکارآمد چون زبان منطقی است. مخاطب منصف امروزین به دور از هیاهوی مخالفان و موافقان هیجان‌زده عرفان و شطح با کمک نظریات جدید ادبی به نظاره متونی می‌نشیند که از شطاحان به جا مانده‌است و در تلاش است با شناسایی عناصر این سخنان و دسته‌بندی موضوعی و روایی آنان، متون را بازخوانی کند. حسین منصور حلاج(309ـ244ق) از قهرمانان داستان‌های عارفانه است. او که به بهانه شطح‌هایش به دار آویخته شد، گنجینه‌ای از انواع روایی شطح را در دیوان اشعارش به جا گذاشته است. در نوشتار پس از ارائه توضیحی لغوی و اصطلاحی از شطح، پیشینه و نظرات موافقان و مخالفان این مقوله را بازبینی کردیم. سپس انواع موضوعات شطح و شیوه‌هایی روایی آن را بررسی کردیم، در آخر با پیوند زدن این مفاهیم با دیوان حلاج کوشیدیم انواع روایی شطحیات این دیوان را دسته‌بندی کنیم. در نهایت اهم موضوعات شطح در دیوان حلاج را ذکر نمودیم.