چکیده:
در رمان عامهپسند ایرانی، زنان نقش موثری به عنوان نویسنده برعهدهدارند و با خلق شخصیّتهای زنانه و شرح زندگی آنان، جلوههای زندگی زن ایرانی را منعکسمیکنند. نقد زنانه با دو گرایش عمده به تحلیل نقش زن با توجه به جلوههای حضور زنان در اثر و نویسندهی خلّاق آن میپردازد. در گرایش نخست با تاکید بر متن، جایگاه و نقش زنان بررسی میشود و خوانش زنانهی متن مهم است. در گرایش دوم خلاقیّت نویسندهی زن و زبان زنانه ارزیابی میشود. بررسی جلوههای زنانه در آثار نویسندگان زن علاوه بر اینکه دیدگاه خاصّ نویسنده را نشانمیدهد، جایگاه زنان را در جامعهی معاصر منعکس میکند. این مقاله به شیوهای تحلیلی- توصیفی با انتخاب آثار برجستهی نویسندگان متعدّدی همچون فهیمه رحیمی، نسرین ثامنی و فتّانه حاج سیّد جوادی، آنها را از دیدگاه جلوههای زنانه تحلیل میکند. یافتهها نشان میدهد که جلوههای زنانه، در دو سطح فرم و محتوا نقش زنان را در این آثار مشخّص میکند و این نقش با توجّه به دیدگاه فمینیستی در دو بخش جنسی و جنسیتی طبقهبندی میشود. پس از تعیین نقش زنان در این آثار به مقایسهی آن با تفکّرات و اندیشههای فمینیستی میپردازد و تفاوت نقش زنان را در این آثار مشخّصمیکند. نقش و جایگاه زنان در آثار پیشگفته، با تفاوتی عمده نوعی خودآگاهی زنانه را نشانمیدهد که اغلب بر اطّلاع از جایگاه متعارف زنان و انعکاس آن استوار است و هیچ تمایلی به سمت دیدگاههای افراطی فمینیستی مشاهده نمیشود.
خلاصه ماشینی:
یافته ها نشان میدهد که جلوه های زنانه ، در دو سطح فرم و محتوا نقش زنان را در این آثار مشخّص میکند و این نقش با توجّه به دیدگاه فمینیستی در دو بخش جنسی و جنسیتی طبقه بندی میشود.
از طرف دیگر بررسی نقش زنان در آثار پرمخاطب ، که اغلب مورد بیتوجهی اقشار روشنفکر واقع شده است و مقایسه ی آن با نظریات جنبش زنان ، ضمن انعکاس تفاوت یا تشابه زنانگی در این آثار، تأثیر دیدگاه های غربی را در آثار عامه پسند نشان میدهد.
جدول شماره ی ٥- تیپ های زنانه بر اساس وضعیت اقتصادی نام رمان , طبقه ی محروم , طبقه ی مرفّه , طبقه ی متوسّط بانوی جنگل , -----------, عمّه و دختر عموها , عاطفه و هدیه گلی درشوره زار , فرشته و مادرش , مرجان ، سپیده , --------- بامدادخمار , محبوبه و خانواده ی او , مادرشوهر و خانواده اش ، خدمتکاران زن , --------- ٥- تحلیل نقش زنان از دیدگاه فمینیست ها، رمان های عامه پسند، خیال پردازی پیش آگاهانه ای را در زنان پدید میآورد که دنیای ایمن و دور از هراس زنان را در وابستگی به مردان ترسیم میکند؛ دنیایی که زن با تن دادن به انقیاد مردان به قدرت میرسد)٢٠٠٧ ,Story(.
Collected Articles of Women in Society, Asghar Mehdizadegan, Tehran: Look.
Women's Discourse: A Revolution in the Love and Transformation of Philosophical Thoughts at the End of the Second World War. Tehran: Hermes.
Collections of Feminism and Feminist Knowledge, Qom: Office of Women's Studies and Research.