چکیده:
مربیان به منظور آموزش فراگیران خود، به روش‌های گوناگون تدریس توجه دارند؛ روش‌هایی که جدا از فرهنگ زمان و سیستم‌های اجتماعی آن نیست. در این بین، امام صادق ع از روش‌های تدریس متنوعی به منظور انتقال معارف و دانش اسلامی برای فراگیران خود استفاده می‌فرمود. بر این اساس دو پرسش شکل می‌گیرد: 1. امام صادق ع از کدام روش‌های تدریس برای آموزش فراگیران خود بهره می‌جستند؟ 2. هر یک از روش‌های مورد استفاده حضرت دارای چه راه‌برد آموزشی است؟ پاسخ به پرسش اول، با رجوع به منابع تاریخی قابل دست‌یابی است و می‌توان روش‌هایی چون: ارزش‌یابی، پرسش و پاسخ، مباحثه، سازمان‌دهی مطالب و ... را شناسایی نمود، اما پاسخ به پرسش دوم، از طریق رجوع به داده‌ها و مستندات تاریخی دور از انتظار است؛ زیرا راه‌بردهای متفاوت هر یک از این روش‌ها، مطلبی است که می‌توان از میان مباحث آموزشی به آن دست یافت و از تلفیق داده‌های تاریخی و تحلیل‌های علوم تربیتی و بر مبنای روش توصیفی ـ تحلیلی، چنین نظر داد که تاکید امام، بر استفاده از روش‌های فراگیرمحور بوده است.
خلاصه ماشینی:
در اين کتاب درباره نقش ائمه( در نظام آموزشي اسلام سخن به ميان نيامده است؛ 2ـ2ـ تاريخ علم و تربيت در اسلام (قرن 1ـ6 هجري)، از محمد داغ و حفظ الرحمان رشيد اويمن: اين کتاب شامل مباحث تربيتي است و به مسأله آموزش امامان شيعه( پرداخته نشده است؛ 3ـ2ـ تاريخ آموزش در اسلام، تأليف احمد شلبي: موضوعات اين کتاب شامل جايگاه‌هاي آموزش در اسلام، کتابخانه‌ها، استادان، شاگردان، پايه‌گذاران، موقوفه‌ها و سازمان‌هاست؛ با وجود اين، در خصوص نقش ائمه( در حوزه آموزش، کوچک‌ترين مطلبي يافت نشد، جز دو روايت کوتاه از امام علي7 در رابطه با فضيلت دانش؛ 4ـ2ـ تأسيس الشيعه لعلوم الاسلام، نگاشته حسن صدر: اين اثر در چهارده فصل به پيش‌گامي شيعه در علوم مختلف پرداخته و کوشيده است نشان دهد که شيعيان در عمده علوم اسلامي پيش‌گام بوده و در اين زمينه تأليفاتي را نيز به انجام رسانده‌اند، اما در زمينه برنامه آموزشي امامان شيعه( مطلبي بيان نکرده است؛ 5ـ2ـ پيشوايان هدايت، از منذر حکيم: اين اثر در چهارده جلد تنظيم شده که به ترتيب زندگي چهارده معصوم را بررسي کرده؛ اما از نقش ائمه در فرايند آموزشي مغفول مانده است؛ 6ـ2ـ تاريخ تشيع دولت‌ها، خاندان‌ها و آثار علمي و فرهنگي شيعه، اثري از احمدرضا خضري: در جلد دوم اين کتاب، مروري بر تاريخ آموزش و پرورش شيعيان صورت گرفته که در قسمتي از آن به روش‌هاي ائمه( براي تدريس اشاره شده که فاقد رويکرد تربيتي است و عمده مطالب اين بخش درباره بحث در مورد نهادهاي آموزشي مثل کتابخانه‌ها و دارالعلم‌هاست؛ 7ـ2ـ سيري اجمالي در تاريخ تعليم و تربيت اسلامي، تأليف علي‌اکبر حسيني: اين کتاب با رويکرد شيعي، به بررسي مبحث تعليم و تربيت اهتمام ورزيده؛ اما گرفتار اجمال و خلاصه‌گويي بوده و به نقش ائمه در آموزش نپرداخته است؛ 8ـ2ـ فلسفه تربيتي ائمه(، از عباسعلي رستمي‌نسب: کتابي است با رويکرد تربيت اسلامي و بنابراين بحثي درباره آموزش امامان شيعه( صورت نگرفته است؛ 9ـ2ـ سيره تربيتي پيامبر و اهل‌بيت، اثري از محمد داوودي و سيدعلي‌اکبر حسيني: اين کتاب در زمينه برنامه‌هاي تربيتي رسول خدا9 و ائمه طاهرين( نوشته‌اي درخور نظر است، اما در اين کتاب نيز به برنامه آموزشي امامان شيعه( توجهي نشده است؛ 10ـ2ـ تاريخ التربيه عند الاماميه و اسلافهم من الشيعه بين عهدي الصادق و الطوسي، تأليف عبدالله فياض: اين اثر نيز در فصول خود، بر مکان‌هاي آموزشي و نيز اصناف معلمان، درجه تحصيل آنان، لباس ايشان، آداب شاگردان در جلسات درس متمرکز شده و آن‌چه درباره روش‌هاي تعليم آورده، تنها در سه قالب سماع، قرائت بر شيخ و اجازه است که موضوع پژوهش حاضر را پوشش نمي‌دهد.
(
, 
, 
)
