چکیده:
پیدایش جریانها و تحولات فرهنگی، سیاسی جوامع اسلامی یکی از مهمترین مسائلی بوده است که همواره مورد توجه معصومان بوده است. روایت بطشه یکی از آن روایاتی است که درقالب یک سوال وجواب کوتاه، درصدد ترسیم چند چالش اساسی پیش از ظهور و منشا آنها برآمده است؛ از جمله فشار و مقابله شدید سیاسی، فرهنگی عربستان با نشر معارف و فرهنگ شیعه و پنهان گشتن تدریجی علوم اهلبیت علیهم السّلام در آنجا و جریان اختلاف و نزاع درونی شیعیان. منشا همه مشکلات در روایت، بسته به جریان فکری حاکم بر عربستان است و در نهایت، با بشارت تحقق جمیع خیر، به مهمترین چالش روانی شیعیان عصر ظهور، در مواجه با حوادث متصل به ظهور سامان داده است. از جمله فقرههای روایت مذکور، مخفی گشتن تدریجی علم مانند خزیدن مار به آشیانه خود، از روی ترس، در منطقه بین دو مسجد مسجدالحرام و مسجدالنبی است. علم با توجه به مبادی مشتق عالم مطرح گردیده است. پنهان گشتن معارف اصیل اسلامی به واسطه سختگیری شدید حکام عربستان و انتشار دروغ و شایعه در جوامع شیعی به عنوان دو منشا اساسی اختلاف و نزاع معرفی شده است. این وقایع به صورت فترت و دوره متصل با ظهور اتفاق میافتد. بنابراین امام با طرح سوال ابتدایی، چند چالش اساسی شیعیان عربستان و سایر جوامع را مطرح کرده و با اشاره به منشا آن، زیرکانه راه نفوذ و مقابله با آن را اشاره کرده است. نیز ذهنیت ابان به عنوان راوی حدیث مذکور را نسبت به چالش غیبت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف و حوادث مرتبط با آن را آماده کرده است، و فشار روانی او و جمیع شیعیان را با بشارت امیدبخش ظهور تسکین داده است.
خلاصه ماشینی:
روایت بطشه یکی از آن روایاتی است که درقالب یک سؤال وجواب کوتاه، درصدد ترسیم چند چالش اساسی پیش از ظهور و منشأ آنها برآمده است؛ از جمله فشار و مقابله شدید سیاسی، فرهنگی عربستان با نشر معارف و فرهنگ شیعه و پنهان گشتن تدریجی علوم اهلبیت( در آنجا و جریان اختلاف و نزاع درونی شیعیان.
از جمله اینکه اصل وضع واژه أرز در زبان عرب در خصوص عکسالعمل مار، هنگام احساس خطراست؛ أرز فعلی ترکیبی، از حرکت تا سکون است؛ از ورود تا پنهان شدن کامل نه یک حرکت یا سکون؛ و ریشه معنا در واژگان رجع، لاذ، جمع، ثبت، خاف، اختفا که اهل لغت برای مادة أرز، یأرز ارائه کردهاند، قسمتی از معنای أرز است؛ نیز أرز پنهان شدن درمحدوده خاصی است؛ چرا که ورود از عقب تنها زمانی برای مار مقدور است که نزدیک به آشیانه باشد.
بنابراین شاخص تشبیه در عبارت یأرز العلم کما تأرزالحیة فی جحرها تمام معنای الأرز است که با توجه به آن اثبات میشود امام در مقام بیان پنهان شدن تدریجی علم در فضای بین دو مسجد بوده است؛ نه بخشی از معنای آن مانند رجوع کردن علم و یا جمع شدن و یا ثابت ماندن علم.
روایت بطشه یکی از آن روایاتی است که در قالب یک سوال وجواب کوتاه، در صدد ترسیم چند چالش اساسی پیش از ظهور و منشأ آنها بر آمده است؛ ازجمله فشار و مقابله شدید سیاسی، فرهنگی عربستان با نشرمعارف و فرهنگ شیعه و پنهان گشتن تدریجی علوم اهلبیت؟عهم؟ در آنجا و جریان اختلاف و نزاع درونی شیعیان.