چکیده:
کلیات اشعار وحشی بافقی (939– 991؟) یک بار در سال (1338) به تصحیح دکتر حسین آذران (نخعی) و به وسیله انتشارات امیرکبیر در فروردین (1339) منتشر شدهاست که شاید در آن زمان بهترین تصحیح آثار وحشی بودهاست. اما به دلایلی که اشاره میشود نیازمند تصحیح مجدد است؛ اینکار با روشی علمی و دقیق انجام نشدهاست. در این کار از چهار نسخه استفاده شدهاست که همه آنها از جهت قدمت، صحت و جامعیت اعتبار کافی ندارند و همچنین شامل همه آثار شاعر نیستند؛ ضمن اینکه ابهام و اشتباهات بسیار از قبیل: خوانشهای نادرست، گزینشهای نامناسب، گزارشهای نادرست و خطاهای چاپی، نگارشی و ویرایشی بسیار در آن وارد شدهاست. کاستیها و ایراداتی نیز به حواشی آن راه یافتهاست. افتادگیهای مکرر تکبیتی و چندبیتی و اشعار نویافته در نسخههای قدیمتر که مورد استفاده مصحح نبودهاست، حدود %10 به آثار شاعر میافزاید. این مقاله میکوشد ضمن نقد و بررسی روش تصحیح و تدوین دیوان چاپ شده و اعتبارسنجی نسخههای مورد استفاده و ارائه نمونههایی از اشکالات موجود، لزوم تصحیح دوباره کلیات وحشی را تبیین کند.
خلاصه ماشینی:
نسخه های بسیار این خوانش را تأیید می کند: ساقی ما ز می خاص به جـام آورده است نیست معلوم که از دست ، به بویش نروم (مفاخر، ص ۴۱۸) ۳-۹- کرشمة تو ز بس باشدش برای اجابت دعـای زیر لـب اندر میان آه نهــانی (وحشی بافقی ، دیوان ، ص ۱۵۹) در واژة «کرشمة »، روشن است که مصحح ، کتابت نسخه را که در آن زمـان تفـاوتی بین «کرشمة » و «کرشمه ای » نمی گذاشتند؛ حفظ کرده و به همین دلیل بـرای تناسـب بـا مفهوم جمله ، «ز» و «تو» را نیز جابه جا کـرده ، ولـی بـه ادامـة جملـه توجـه نداشـته یـا برداشتی دیگر داشته است و مفهوم بیت ، به خصوص مصـراع نخسـت مـبهم اسـت .
بنابراین مصراع دوم به این شکل تصـحیح می شود: جهـان او را دبستــانی پر اطـفال «الف ، بی » خوان او عقل کهن سال (مفاخر، ص ۵۰) البته در چند نسخه از جمله نسخة ۹۰۷۲ از کتابخانة مجلس که تاریخ کتابت ۱۰۱۰ قمری دارد، به شکل زیر آمده است که به نظر می رسد کاتبان به علـت درنیـافتن معنـی ، در آن دست برده و بیت را به صورت زیر ساده تر کرده اند؛ یا احتمالا خـود شـاعر آن را به گونه ای دیگر آورده است ؛ هرچند در مورد وحشـی ایـن گونـه ویـرایش قابـل اثبـات نیست .