چکیده:
بسیاری از اشعار نیما الگویی روایی-داستانی دارند و روایت داستانی بخش اعظم کارهای او را در برمیگیرد. اشعار محبس، خانوادة سرباز، سریویلی، مانلی و ... ساختاری داستانی دارند و از این لحاظ به نمایش نیز شبیه هستند. شعر نمایشی حاصل تلفیق شعر و نمایش است که یکی از نوآوریهای شعر معاصر فارسی است. بررسی نظریات نیما نشان میدهد که او همواره بر نمایشی بودن و استفاده از زبان محاوره و دیالوگ در شعر تاکید کرده است. شاید به جرات بتوان گفت که اکثر نظریات نیما بر عناصر داستانی و نمایش استوار است تا شعر، به گونه ای که از طیف وسیعی از داستان سرایان و نمایشنامه نویسان نام برده است. از همین روی، برخی از اشعار نیما از لحاظ ساختار و عناصری که در آن به کار رفته بسیار به نمایش نزدیک است. شعر مرغ آمین و پادشاه فتح از مهمترین این قبیل اشعار است. در پژوهش حاضر برخی از وجوه نمایشی سه منظومة نیما (افسانه، محبس، مرغ آمین) بررسی و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
شفيعيکدکني در نقد و نظريات خود همواره بر تجددگرايي ميرزادة عشقي اشاره کرده اند که عمدة تأکيد ايشان بر ايجاد «فضاي جديد» و سرودن «شعر نمايشي» جديد است : «در دورة مشروطه ، کوشش ميرزادة عشقي- به سبب آشنايي مستقيمي که در ترکيۀ عثماني با اين ژانر ادبي پيدا کرده بود- با سرايش نمايشنامۀ «کفن سياه »، از اولين اقداماتي بود که شعر نمايشي نيز در ادبيات ايران تجربه شد و پس از ميرزادة عشقي، کوشش هاي نيما چه در «افسانه » و چه در «مرغ آمين » قدم هايي در اين زمينه است »(شفيعيکدکني، ١٣٥٢: ٧).
از آنجايي که نيما يوشيج توجه خاصي به تئاتر و نمايش داشته است و در بسياري از نوشته ها و نامه ها و يادداشت هاي خود بر «نمايشي بودن » تاکيد کرده است ، در پژوهش حاضر با مروري بر نظريات نيما در حوزة «نمايش » به بررسي برخي از مهم ترين اشعار او که جزء اشعار نمايشي به حساب ميآيند، خواهيم پرداخت .
در کتاب هايي (نظير: خانه ام ابري است نوشتۀ تقي پورنامداريان ، بوطيقاي شعر نو از شاپور جورکش ، داستان دگرديسي نوشتۀ سعيد حميديان و نيما يوشيج و ادبيات کلاسيک فارسي نوشتۀ محمود کيانوش ) که به شرح و تفسير اشعار نيما و نظريات او پرداخته شده است ، جسته و گريخته برخي از اشعار او «نمايشي» عنوان شده است ، اما به صورت مبسوطي در اين رابطه و سنخ شناسي «شعر نمايشي» چندان سخني به ميان نيامده است .