چکیده:
غدیر محوری ترین موضوع اختلافی شیعه و سنی است، که پیوسته در رد و اثبات یا تفسیر و تاویل محتوایی آن آثاری تدوین شده است. مناظره گونه برخی کوفیان با ابوحنیفه در باره غدیر از شمار آن گفتگوهاست، که نخستین بار ابن عقده(م334ق) نقل و سپس مفید(م413ق) بازگو کرده است. این نوشتار با پیوند به دیگر دانش ها با رویکردی علمی تحلیلی، سخن ابوحنیفه را درباره غدیر بررسی توصیفی-تحلیلی کرده و به مسایلی مانند راویان خبر، محتوای حدیث و تناسبسنجی زمانی با جریانهای فکری جامعه پرداخته است. یافته این آمایش با صرف نظر از ایرادهای سندی، آن است که پس از قتل عثمان، که جامعه به شدت برافروخته بود، مرجئهی نخستین با تکیه بر پذیرش دو خلیفه نخست، در برابر مواضع دو خلیفه بعدی سکوت کرد و ابوحنیفه براساس ارجاءگرایی نقل حدیث غدیر را عامل گسترش دشمنی گروه ها تحلیل کرده و نشر آن را به صلاح جامعه آن روز ندانست.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار با پیوند به دیگر دانشها با رویکردی علمی تحلیلی، سخن ابوحنیفه را درباره غدیر بررسی توصیفی-تحلیلی کرده و به مسایلی مانند راویان خبر، محتوای حدیث و تناسبسنجی زمانی با جریانهای فکری جامعه پرداخته است.
نوشتار حاضر، حدیثی را در باره غدیر از ابنعقده (م 334 ق) در سه محور سند، محتوا و زمان سنجی در نقل یک خبر با این فرض بررسی کرده که در صورت پذیرش راویان خبر، ابوحنیفه (م 150 ق) در مناظره مانندی ضمن پذیرش رخداد غدیر و تفسیر مولا به رهبری، نقل آن را سبب پیدایش برادرستیزی و دشمنی در جامعه شمرده و خواستار عدم نشر آن شده است.
چنین موضعگیری در میان بزرگان اهلسنت را شاید بتوان بیپیشینه خواند و آن را از این لحاظ مورد توجه قرار داد که خودداری ابوحنیفه از نقل حدیث غدیر نه از روی دشمنی با امام علی× یا شیعیان که به موجب گرایش وی به تفکر مرجئه بوده است.
بنابر این به نظر میرسد، ابوحنیفه با اینکه حدیث غدیر را در نزد خود داشت و به نقل آن نیز اعتراف کرد، در شرایط بحرانی و به منظور حفظ آرامش روانی جامعه از نقل آن پرهیز داد و این پرهیز به معنای دشمنی او با امیرالمؤمنین× شمرده نمیشد، که او امام علی× را پس از خلفای سهگانه و به دلیل این سخن رسول خدا|: «من کنت مولاه فعلی مولاه» برترین جهانیان و بزرگترین بزرگان مردم عصر خود وصف کرده است.