چکیده:
افراد برای ابراز معانی به گفتار و نوشتارِ هنجار روی میآورند، اما همیشه این زبان عادی قابلیت القای معانی ذهنی و ماورایی را نداشته؛ و با بالا بردن ظرفیت زبان دست به هنجارگریزی و استفاده از نماد میزنند. با این توضیح مولوی به عنوان یک شاعر و اندیشمند دینی مضامینی در ذهن خود دارد، که این مفاهیم را بهواسطة مکانیزم بلاغی نماد به مخاطبان القا میکند و از آنجایی که مضامین قرآنی در ناخوادگاه مولوی جریان داشت-که تنوع استفادة مولانا در لفظ و معنا به احادیث و قرآن نشانگر آشنایی مولوی با معارف اسلامی است- پس نمادها همچنان پشتوانة مذهبی خود را حفظ کردهاند، که در اغلب موارد برای دریافت لایههای ضمنی یک نماد باید به ژرف ساختهای دینی آن نیز توجه داشت. نتایج بررسیها نشان میدهد که مولوی از گزارههای قرآنی و احادیث برای پردازش الگوهای عرفانی و اسلامی خود از جمله تهذیب نفس، سفر در خویشتن، تجدید حیات و... بهره میگیرد که این الگوها از لایههای متنوع ذهنی و زبانی شاعر به صورت دایرههای متداخلی که مرکزیت آن حول محور انسان میچرخد، تشکیل شده است.
خلاصه ماشینی:
با این توضیح مولوی به عنوان یک شاعر و اندیشمند دینی مضامینی در ذهن خود دارد، که این مفاهیم را بهواسطة مکانیزم بلاغی نماد به مخاطبان القا میکند و از آنجایی که مضامین قرآنی در ناخوادگاه مولوی جریان داشت-که تنوع استفادة مولانا در لفظ و معنا به احادیث و قرآن نشانگر آشنایی مولوی با معارف اسلامی است- پس نمادها همچنان پشتوانة مذهبی خود را حفظ کردهاند، که در اغلب موارد برای دریافت لایههای ضمنی یک نماد باید به ژرف ساختهای دینی آن نیز توجه داشت.
(قبادی، 1386: 46) مولوی نیز از این مکانیزم بلاغت برای القای مفاهیم فراحسی خود بهره میگیرد و معتقد است از آنجای که سخن مربوط به عالم بالا و فراتر از محسوسات میشود، پس نمیتوان با زبان عادی که وسیله ارتباط است، بیان کرد.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در نماد پروانه نیز از این ارتباط بینامتنی بهره گرفته شده است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} از کنشهای طبیعی این حیوان میتوان به درندگی آن اشاره کرد، اما کاربرد متداول و رایج میان شاعران تأویل نفس اماره به گرگ است، که از منظر مولوی نیز نفسانیات مانند گرگِ درنده، وجودِ آدمی را تهدید میکنند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} اما مولوی در آثار خود اغلب این نماد را، با حضرت سلیمان همنشین میکند، که در فضای کلی، چهبسا رابطه میان هدهد و سلیمان را بتوان با مولانا و شمس تبریزی اینهمانی دانست.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در مورد ذیل مولوی از شبکة هدهد، سلیمان و قصر بهره میگیرد؛ و معتقد است، برای رسیدن به حریمِ عشقِ معشوق باید از هدهدان (اولیا حق) یاری گرفت.