نقش روزنامه‌نگاری فارسی هندوستان در شکل گیری روزنامه نگاری ایران مقاله

نقش و نفوذ انتشار روزنامه ها در شرق توانسته است در نوع محتوا و اندیشه های حاکم بر روزنامه نویسی در ایران تاثیرات قابل ملاحظه ای بگذارد. این پژوهش میزان نقش و تاثیر گذاری روزنامه نگاری فارسی در شرق با تاکید بر روزنامه نگاری هند را بر روزنامه های ایران مورد بررسی قرار می دهد. در این پژوهش با استفاده از بررسی در محتوای متن به روش عرفی در روزنامه حبل المتین کلکته و مقایسه آن با نشریات وقایع اتفاقیه و صور اسرافیل به بررسی تشابهات محتوایی این نشریات پرداخته است. نتیجه این بررسی در دو قالب از نظرمحتوا ،نوع نگرش و سبک مطالب آنها ودیگری از نظر شکل ظاهر و چینش مطالب تحلیل می شود.از نظرمحتوا؛ اهمیت دادن به واقعه نگاری و خبری بودن مطالب روزنامه ها شبیه به یکدیگر است به گونه ای که در متون آنها تنها سرمقاله ها پویا و جذاب بودند. افق‌ دید روزنامه های تحت مطالعه محدود، فاقد حس‌ تحقیق‌ و از روندها غافل بودند.گرایش به نوشتار انتقادی در نشریه صوراسرافیل از لحن سرمقاله های انتقادی و تند حبل المتین نشات گرفته بود. از نظرشکل ظاهر مشابهت هایی نظیر استفاده از خط نستعلیق، سرلوحه ها و صفحه آرایی مشابه در روزنامه ها با چینش ستون ها و تقسیم بندی مطالب دیده شد. هر چند اغلب پژوهشگران ایرانی معتقد به تقلیدی بودن روزنامه نگاری ایران از غرب هستند، اما این پژوهش نشان دادکه لحن نوشتاری وحتی شکل ظاهر روزنامه های ایران نه تنها نشانی از غرب ندارد بلکه برگرفته از روزنامه نگاری شرق است.

The role and the penetration of the newspapers' publication in the Eastern countries, especially in India have considerably influenced the content and the ideas governing the journalism in Iran. This study was carried out based on the conventional content analysis to compare the content of three newspapers, Ḥabl al‌Matīn [The Firm Bond], Vaqāyiʿ‌i Ittifāqīyah [Chronicle of Events] and Ṣūr‌i Isrāfīl [Seraphʾs Trumpet]. The analysis of outcomes was based, in one hand, on the content, the kind of attitude and the style of the articles, and on the other hand the general appearance and the layout of the newspapers' content. In terms of content, emphasis of the articles of all the newspapers on logging and/or hard news is similar, while the editorials were dynamic and attractive.The horizons of the newspapers under study lacked the sense of research and investigation, and were exclusively informative, with no attention to trends. The Ṣūr‌i Isrāfīl's tendency towards critical writing originated from the Persian journalism in India and the critical editorials of Ḥabl al‌Matīn newspaper.In general appearance, the overview of method, style and kind of layout of the articles, there are similarities between the newspapers of the both countries such as the application of Nastaliq font, common logos and layouts along with arrangements of columns and classifying of the articles. Although most of Iranian researchers believe the impact of the Western journalism over the Iranian one, this study showed that the writing style and the general appearance of Iranian newspapers predominantly follow the same trend of journalism in the East.Lack of tendency of journalists towards analysis and commentary; their more attraction to hard news and no attention to processes; along with no attempt to exit from the historical framework and avoid the deconstruction within their professional work imply the professional and stylish similarities within the Iranian journalism and the Eastern countries, especially the Persian journalism in India.

در بین محققان ایرانی برخی با نگاه سیر تاریخ روزنامه نگاری فارسی در هند به این موضوع پرداختند؛ افرادی چون عبدالحسین توکلی طرقی در بررسی تاریخی مطبوعات فارسی در هند با نگاه تاریخی به سیر مطبوعات در تحقیقات خود سه عامل نفوذ سنتی زبان فارسی، پیشرفت صنعت چاپ و توسعه اقتصادی و سیاسی هندوستان در دوران سلطه انگلیسیها را در گسترش مطبوعات فارسی در هندوستان مؤثر میداند (توکلی طرقی، ١٣٨٣) و یا محمد گلبن پژوهشگرتاریخ مطبوعات در بررسی مطبوعات و نقش آنها در حرکت های اجتماعی به موضوع «حبل المتین » و زمینه های مشروطیت در ایران میپردازد و فعالیت «حبل المتین » کلکته را به چهار دوره از سال اول تأسیس تا سال ششم و دیگری از سال ششم تا سال دوازدهم و بعدی از سال دوازدهم تا آغاز مشروطیت و دوره آخر از آغاز مشروطیت تا چهار سال پس از امضای فرمان مشروطه ؛ قابل تقسیم میداند (ناصری، ١٣٨٨). محقق دیگری که به نشریات فارسیزبان در هند پرداخت علی ططری است او در یک بررسی متفاوت ازسایر پژوهشگران با استفاده از متن های نشریه «حبل المتین » به توصیف آن پرداخته است و در مقاله ای با عنوان سندی نویافته از موید الاسلام ؛ مدیر «حبل المتین » کلکته مینویسد: «این نشریه با درج مقالات جذاب ، خواندنی، قلم تند و بیپروا روی خوانندگانش به ویژه در جامعه ایران تأثیر فراوانی گذاشته است و او دلیل پیوستگی چاپ این نشریه را همین تأثیرگذاری میداند» (ططری، ١٣٨٨).