بررسی نقش پوشش جنگلی در نگهداشت خاک به عنوان یک خدمت اکوسیستمی (مطالعه موردی: استان لرستان) مقاله

جنگل‌های واقع در رشته کوه زاگرس به عنوان بخشی از منابع طبیعی کشور دارای کارکردها و خدمات مختلفی هستند که یکی از مهم‌ترین آنها حفظ و نگهداشت خاک است. رشد جمعیت طی دهه‌های اخیر، تخریب و تشدید بهره‌برداری ‌بی‌رویه از جنگل‌ها را به دنبال داشته است و شناخت کارکردها و خدمات اکوسیستم‌های جنگلی رویکردی جدید در جهت جلوگیری از تخریب و نابودی آنها محسوب می‌شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پوشش جنگلی در نگهداشت خاک به عنوان یک خدمت اکوسیستمی در مقایسه با سایر انواع کاربری اراضی در سطح استان لرستان و شناسایی نواحی با عرضه بالای این خدمت اکوسیستمی انجام شده است. مدل‌سازی خدمت اکوسیستمی نگهداشت خاک با استفاده از بسته نرم‌افزاری InVEST 3. 0 و روابط مربوطه انجام گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که با افزایش میزان فاکتورهای فرسایندگی باران و گرادیان طول شیب به سمت جنوب استان، حداکثر پتانسیل هدررفت خاک در بخش جنوبی استان مشاهده شد (1000 تن در هکتار). از طرف دیگر همپوشانی مکانی پوشش جنگلی با این مناطق بر نقش پوشش جنگلی در حفظ خاک در مناطق مستعد هدررفت خاک تاکید داشت. براساس یافته‌های پژوهش پوشش جنگلی در مقایسه با سایر طبقات کاربری اراضی، بیشترین میزان نگهداشت خاک را به خود اختصاص داده است. جنگل‌های واقع در رشته کوه زاگرس، وسیع‌ترین منطقه جنگلی کشور با بیش از پنج میلیون هکتار وسعت، دارای کارکرد حفاظت آب و خاک بوده و یکی از مهم‌ترین خدمات این اکوسیستم، ممانعت از فرسایش خاک است. متاسفانه امروزه این اکوسیستم‌های جنگلی در مواجهه با روند فزاینده دخل و تصرف‌های بی‌رویه ناشی از نیازهای روز افزون بهره‌برداران، با تغییرات مهمی از نظر کمی و کیفی مواجه شده‌اند. به نظر می‌رسد آگاهی از خدمات اکوسیستم‌های جنگلی تا حد زیادی از تخریب و نابودی آنها جلوگیری می‌کند و تصمیم‌گیری‌ها را به سمت مدیریت بهینه کاربری اراضی سوق خواهد داد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پوشش جنگلی در نگهداشت خاک به عنوان یک خدمت اکوسیستمی در مقایسه با سایر انواع کاربری اراضی در سطح استان لرستان و شناسایی نواحی با عرضه بالای این خدمت اکوسیستمی انجام شده است. مدل‌سازی خدمت اکوسیستمی نگهداشت خاک با استفاده از بسته نرم‌افزاری InVEST 3. 0 و روابط مربوطه انجام گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که با افزایش میزان فاکتورهای فرسایندگی باران و گرادیان طول شیب به سمت جنوب استان، حداکثر پتانسیل هدررفت خاک در بخش جنوبی استان مشاهده شد. از طرف دیگر همپوشانی مکانی پوشش جنگلی با این مناطق بر نقش پوشش جنگلی در حفظ خاک در مناطق مستعد هدررفت خاک تاکید داشت. براساس یافته‌های پژوهش پوشش جنگلی در مقایسه با سایر طبقات کاربری اراضی، بیشترین میزان نگهداشت خاک را به خود اختصاص داده است.

Forests located in the Zagros Mountains, as part of natural resources have different services. Soil retention is one of the most important services of forests. Population growth in recent decades has led to intensifying the exploitation of forests and uncontrolled destruction of them. Knowledge of ecosystem services as a new approach can help to prevent the destruction of forests. Current study was done by purpose of considering the role of forest ecosystems in soil retention as an ecosystem service and identification of areas with high supply of this service. InVEST software was used to model soil retention (SR), as the capacity of ecosystems to retain soil, by their equations. The results of the study showed that because of increasing the LS and R factors toward the south part of Lorestan province, the maximum potential of soil erosion was seen in the this region (1000 t/ha). The role of forests in soil retention was highlighted because spatial overlay of forest cover with maximum soil erosion areas was seen in the south part of Lorestan province. According to results the maximum of soil retention was allocated to forest cover compared to other land uses.

1 جواد سالاروند فرهاد قاسمی آقباش ٢ * 3 زهرا اسدالهی بررسی نقش پوشش جنگلی در نگهداشت خاک به عنوان یک خدمت اکوسیستمی (مطالعه موردی: استان لرستان ) تاریخ دریافت : ١٣٩٦/٠١/٢٧ تاریخ پذیرش : ١٣٩٧/٠٣/٢٨ چکیده جنگل های واقع در رشته کوه زاگرس ، وسیع ترین منطقه جنگلی کشور با بیش از پنج میلیون هکتار وسعت ، دارای کارکرد حفاظت آب و خاک بوده و یکی از مهم ترین خدمات این اکوسیستم ، ممانعت از فرسایش خاک است . پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پوشش جنگلی در نگهداشت خاک به عنوان یک خدمت اکوسیستمی در مقایسه با سایر انواع کاربری اراضی در سطح استان لرستان و شناسایی نواحی با عرضه بالای این خدمت اکوسیستمی انجام شده است . Bakhtiari et )٢٠١٠( al در مطالعه خود به ارزش گذاری اقتصادی یکی از مهم ترین خدمات اکوسیستم های جنگلی یعنی حفظ و 10- Integrated Valuation of Ecosystems and Tradeoff 11- Natural Capital Project 12- Jingehe نگهداری خاک در جنگل های بلوط منطقه حفاظت شده سبزکوه در استان چهارمحال و بختیاری پرداختند. )٢٠١٠( Mobareghee در مطالعه خود به بررسی حفظ و نگهداری از عناصر غذایی خاک به عنوان یکی از خدمات اکوسیستم های جنگلی پرداخته است و سهم جنگل در کنترل رواناب سطحی و افزایش مقدار آب ذخیره شده را به عنوان یک خدمت اکوسیستمی مورد توجه قرار داده و در ادامه با استفاده از روش های ارزش گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی، ارزش این کارکرد را برآورد نمودند.