چکیده:
یکی از بلایای طبیعی که هر ساله در سراسر جهان خسارات مالی و جانی زیادی ایجاد می‌نماید توفانهای تندری و پدیده‌های ناشی از آن هستند. برای این منظور داده‌های سطح زمین 16 ایستگاه شمال غرب کشور با دوره مشترک آماری22 ساله (2009-1988) از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. سپس کدهای مربوط به توفانهای تندری شامل کدهای 17، 29 و 91 تا 99 استخراج گردید. از آنجا که شناخت الگوی پدیده‌ها نقش به سزایی در شناسایی رفتار آن در طی زمان و مکان دارد. بنابراین جهت مطالعه الگوی مکانی توفان های تندری از روش تحلیل الگوی خودهمبستگی مکانی و شاخص موران محلی انسلین بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که از نظر مکانی بیشینه توفان-های تندری طی دوره مورد مطالعه بر نواحی مرتفع و کوهستانی منطقه منطبق است. در حالی که از نظر زمانی بیشینه توفانهای تندری در ماه‌های اردیبهشت و خرداد ماه رخ داده است. نتایج حاصل از همبستگی تفکیکی و رگرسیون خطی، نشان داد که از بین عوامل جغرافیایی مانند ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی تأثیر عامل ارتفاع قوی تر از دو عامل دیگر می باشد.
One of the natural disasters that each year around the world provides a great human and financial losses are caused by Thunderstorms and related its phenomena. To investigate the spatial distribution of thunderstorms 16 Stations North West meteorological data with common statistical 22-year period (2009-1988) was taken from the National Weather Service. Then the codes of thunderstorms (17, 29 and 91 to 99) was extracted. Since the identification of phenomena detected a significant role in its behavior over time and space. Therefore, to study the spatial pattern of thunderstorms and analysis of spatial autocorrelation, Anselin Local Moran's Index was used. The results showed that the maximum area of thunderstorms is adapted to highland areas. While the peak time of thunderstorms in May and June has occurred. The results of partial correlation and linear regression showed that the geographic factors such as altitude, latitude and longitude the influence of height is more powerful than the two other factors.
خلاصه ماشینی:
يافته ها و بحث (شکل ۱)، پراکندگي فراواني مجموع سالانه توفان هاي تندري شمال غرب ايران را نشان مي دهد، به عقيده ي عليجاني دليل اين نوع پراکندگي هواي ناپايدار با رطوبت کافي در منطقه است که شرايط را براي ايجاد توفان هاي تندري فراهم مي نمايد (٩٠ :٢٠٠٨ ,Alijani) به نحوي که در شرق ماکو سالانه حدود ۱۲ توفان تشکيل مي شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ۱: پراکندگي مکاني مجموع سالانه فراواني رخداد توفان هاي تندري متوسط ارتفاع ايستگاه هاي منتخب حدود ۱۳۱۵ متر مي باشد، در اين بين ۱۲ ايستگاه ، ارتفاع شان بالاتر از متوسط است ؛ بنابراين نواحي مرتفع و کوهستاني شامل ايستگاه هاي خلخال ، تکاب ، سراب ، سردشت ، مراغه ، پيرانشهر، ماکو، مهاباد، تبريز، اردبيل ، اروميه ، خوي ، اهر و تبريز هستند که بيش ترين فراواني سالانه توفان هاي تندري را به خود اختصاص داده اند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ۴: نقشه هاي پراکندگي توفان هاي تندري در فصول تابستان و پاييز نتايج حاصل از همبستگي تفکيکي نشان داد که با حذف اثر متغيرهاي اقليمي از روي رخداد توفان تندري مقادير همبستگي ، در جهت افزايش و يا کاهش تغيير مي نمايد (جدول ۱)، به نحوي که در شاخص ترين وضعيت با حذف اثر عرض جغرافيايي از روي رابطه ي توفان تندري با ارتفاع ضريب همبستگي و (ضريب تعيين ) ۰/۵۴۴ و۲۹/۶ درصد حاصل شد که در مقايسه با ميزان همبستگي پيرسون به مقدار ۰/۲۸ و (۷/۸۴ درصد) با افزايش همراه بوده که به تبع آن ضريب تعيين نيز تغيير کرده است .
(
, 
, 
)
