چکیده:
در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت و ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻗﻠﯿﻤﯽ، رﺧﺪاد ﺳﯿﻞ را در ﺟﻬﺎن ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻗﻠﯿﻤﯽ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روﯾﺪادﻫﺎی ﺣﺪی ﻓﺮﯾﻦ ﺟﻮی اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ رﺧﺪاد ﺳﯿﻞ روز 20 ﻣﺮداد 1380 در اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس دادهﻫﺎی ﺑﺎرش روزاﻧﻪ و دادهﻫﺎی ﺟﻮی از ﺳﺮی دادهﻫﺎی واﮐﺎوی ﺷﺪه NCEP/NCAR و ECMWF ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﺗﺎواﯾﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ارﺗﻞ در ﺳﻄﻮح ﻫﻤﺪﻣﺎی 330 و 320 ﮐﻠﻮﯾﻦ، اﻟﮕﻮﻫﺎی ﮔﺮدﺷﯽ ﺗﺮازﻫﺎی 850، 1000 و 500، ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ ﺷﺎر رﻃﻮﺑﺖ ﺗﺮاز 850، ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاری و ﭘﻮﺷﺶ اﺑﺮ ﺗﺮﺳﯿﻢ و ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪوﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد در اﯾﻦ روز ﺑﺎ رﯾﺰش ﻫﻮای ﺳﺮد از اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳﻔﺮ ﺑﻪ وردﺳﭙﻬﺮ ﺗﺎواﯾﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﭘﺮارﺗﻔﺎع ﺟﻨﺐﺣﺎره و ﻧﻔﻮذ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی ﭘﺮارﺗﻔﺎع ﺷﻤﺎل درﯾﺎی ﺧﺰر از ﺑﺨﺶﻫﺎی ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﮐﻢارﺗﻔﺎع ﮔﻨﮓ و ﺧﻠﯿﺞﻓﺎرس از ﺑﺨﺶﻫﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ، رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺰرﯾﻖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ، در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاریﻫﺎ و ﺟﺒﻬﻪزاﯾﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎرشﻫﺎی ﺷﺪﯾﺪ در اﯾﻦ روز ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ.
In this study, flood in 11 August 2001 in the Golestan province of Iran based on daily rainfall data and atmospheric data in a series of NCEP/NCAR and ECMWF data were examined. For this purpose, potential vorticity maps at isotherm levels of 330 and 320 k, circulation patterns at 1000, 850 and 500 levels, convergence of moisture flux at 850 level, instability indices and cloud cover were mapped and analyzed. The results showed that in this day with spell of the cold air from the stratosphere to the troposphere caused intensify of potential vorticity in the region, as well as along with penetration of high elevation of the north Caspian Sea and transferring the moisture from the sea level to northern parts and entry of low height of Ganges and Persian Gulf from the southern parts and inject moisture to the region with the retreat of the high elevation subtropical caused the instabilities and therefore extreme precipitation in this day has been provided.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحلیل ها نشان داد که دو الگوی گردشی به نام های فرود دریای خزر - احمر و فرود مدیترانه - جنوب اروپا بیش تر بارش ها را توجیه میکنند و بیش از ٦٠ درصد بارش ها در این دو الگو رخ میدهد و منابع رطوبتی دریای مدیترانه ، دریای عرب و خلیج فارس در این بارش ها نقش چشم گیری داشته اند (٢٠١٢( Alizadeh et al، الگوهای گردشی تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال جو هنگام رخداد بارش های فراگیر و غیرفراگیر در ایران را تحلیل نمودند و در نهایت به این نتیجه رسیده اند که با افزایش تاوایی پتانسیل بر روی شرق مدیترانه فرود در جهت طولی امتداد پیدا میکند و زمانی که محور فرود بر روی نصف النهار ٤٧/٥ درجه طول شرقی واقع شود، بیش از ٥٠ درصد ایران با ریزش بارش فراگیر مواجه خواهد شد.
بر روی (شکل ٥) تراز ١٠٠٠ هکتوپاسکال ، کم ارتفاع خلیج فارس با جهت جنوب شرقی-شمال غربی تا دریای سیاه کشیده شده است ، پربند ٨٠ ژئوپتانسیل متر مشخص کننده زبانه این کم ارتفاع میباشد که با کم ارتفاع گنگ که از سمت کشور پاکستان و افغانستان نفوذ کرده ادغام گشته است ، این ادغام سبب تشدید شیب فشار و در نتیجه مکش بیش تر هوای گرم و مرطوب سواحل جنوبی ایران میگردد و در نهایت شرایط ناپایداری را فراهم شده است .
در سطح ٣٢٠ کلوین مقدار تاوایی پتانسیل در بخش های شرق ، جنوب شرق ، شمال غرب و جنوب غرب نسبت به روز قبل در این ساعت تقویت شده و در نتیجه با عقب نشینی سلول پرارتفاع جنب حاره شاهد گسترش ناپایداریها و ورود توده هوای مرطوب از سمت جنوب غرب ، شمال غرب و دریای خزر بر روی منطقه هستیم (شکل ١٠).
(
, 
, 
)
