چکیده:
شعر فارسی در عهد صفوی با نام سبک هندی یا سبک اصفهانی شناخته میشود. شعری که در فاصلهی این صد و پنجاه سال در ایران و هند متداول بود با شعر فارسی دورههای قبل، چه از جهت فکر و چه از جهت زبان و شیوهی بیان، تفاوتهای آشکاری داشت. ویژگیهای مهم شعر این دوره چنیناند؛ فکری: حرمان، جستجوی معنی بیگانه، تناقض، انعکاس اندیشههای عرفانی، مخالف خوانی. ادبی: اغراق، ابهام، حسآمیزی، تشخیص، تکرار (تکرارِ مضمون، مصراع، قافیه)، استفاده زیاد از تشبیه مرکب، وفور تشبیهات نو، غلبة اسلوب معادله، رواج غزل تعلیمی (غزل سرد)، ضعف در محور عمودی. زبانی: ورود واژگان جدید، افزایش بسامد بعضی واژگان، ساخت ترکیبات تازه، استفاده از لغات و اصطلاحات عامیانه.
خلاصه ماشینی:
پیشینۀ تحقیق استعاره های تأویلی در غزل بیدل دهلوی، محمدرضا اکرمی، در کتاب ماه ادبیات ، شماره ١٣٣، آبان ١٣٨٧ / بررسی ایماژهای خیالی و نقش عنصر خیال در شعر بیدل ، حسین فقیهی، فصل نامۀ پژوهش های ادبی، شمارۀ ١، تابستان ١٣٨٢ / بازتاب غم ، رنج و ناامیدی در سبک هندی (با تکیه بر غزلیات طالب آملی)، نوشته فریده داودی مقدم ، در فصل نامه در دری (ادبیات غنایی و عرفانی ) دوره ١، شماره ١، زمستان ١٣٩٠/ تناقض گویی در شعر بیدل دهلوی، رجب توحیدیان ، در فصل نامه پژوهش های ادبی و بلاغی، دوره ٢، شماره ١، زمستان ١٣٩٢/ رد شبهۀ تناقض در بیان شاعر سبک هندی، امیربانو کریمی، ضمیمه شماره ١ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، بهار ١٣٨٠/ سبک هندی و جایگاه آن در ادبیات فارسی ، مرتضی رزم آرا، منتشر شده در نامه پارسی، شماره ٣٨، پاییز ١٣٨٤/ نگاهی جامعه شناختی به انسجام گریزی غزل سبک هندی، کاظم دزفولیان و معصومه طالبی، مجلۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی، شماره ٣، بهار ١٣٨٩/ شاعری در هجوم منتقدان ، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران : نشر آگه ١٣٧٤/ پژوهشی در سبک هندی و دورۀ بازگشت ادبی، احمد خاتمی، تهران : انتشارات بهارستان .
در ابیات زیر به نظر میرسد شاعر، در دور دست های خیال ، معنای بیگانه را یافته است : دوش چون نی، سطر دردی می چکید از خامه ام / ناله ها خواهد پر افشاند از گشاد نامه ام (بیدل ، ١٣٨٧، ج ٣: ١٧٧٠) باز آب شمشیرت از بهار جوشی ها د اد مشت خونم را یاد، گل فروشی ها (همان ، ج ٢: ٥٣٢) گرد به باد رفتگان ، دست بلند مطلبی است گوش به چشم کن بدل ، ناله جدید کرده ایم (همان ، ج ٣: ١٧٦٥) برای روشن تر شدن موضوع ، یک بیت بررسی می شود: ته جرعه اش به صبح قیامت شفق دهد / جامی که دیده از لب میگون او گرفت (صائب ، ١٣٦٥، ج ٢: ١٠٣٠).