چکیده:
یکی از سؤالات مهم و کلیدی فلسفه اخلاق این است که منشأ و مبدأ فضایل اخلاقی چیست. ادعای این مقاله آن است که ارزش اخلاقی برای همه صفات اکتسابی و رفتارهای اختیاری انسان در عرصههای گوناگون بینشی، گرایشی و رفتاری توحید است. بنابراین توحید خالص مستلزم آن است که فرد در مرتبه بینش و اعتقادی و همچنین در مرحله گرایش و قلبی، و نهایتاً در مرتبه رفتار بر اساس توحید خالص و به دور از هرگونه شرک سلوک کند. این نوشتار درصدد آن است که با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیینی فلسفی از مبدئیت توحید برای فضایل اخلاقی، نقش توحید در فضایل بینشی، گرایشی و رفتاری در نهاد خانواده را تبیین کند. نتیجه این پژوهش آن است که بر اساس توحید خالص خانواده نهادی اخلاقی است و بنیان آن در سطح بینشی بر اصل برابری ارزشی و اخلاقی افراد خانواده و در سطح گرایشی بر اصل محبت و مودت پایهگذاری میشود و انجام وظایف اخلاقی در محیط خانواده نشانگر وجود ایمان و تقوا و روح عبودیت در افراد خانواده است.
One of the key questions of moral philosophy is what is the origin and origin of moral virtues. This article claims that the moral value of all the acquired traits and voluntary behaviors of human beings in the various fields of vision, orientation and behavior is monotheistic. Thus pure monotheism requires that one behaves at the level of insight and belief, as well as at the tendency and heart stage, and ultimately at the level of behavior based on pure monotheism and away from any idolatry. This paper seeks to explain the role of monotheism in the insights, attitudes, and behaviors of the family institution by a descriptive-analytic method, while philosophically explaining the origin of monotheism for moral virtues. The result of this study is that based on pure monotheism, the family is ethically institutionalized and based on insight on the principle of value and ethical equality of family members and on the level of tendency on the principle of love and kindness. Piety and the spirit of worship are in the family.
خلاصه ماشینی:
بدین ترتیب، میتوان گفت آنچه موجب ارزش اخلاقی برای همه صفات اکتسابی و رفتارهای اختیاری انسان در عرصههای گوناگون زندگی انسان از جمله خانواده میشود، توحید است؛ و به عبارت دیگر اساس ارزشها به رابطه انسان با خدا برمیگردد؛ و ما از این امر، به منشأبودن توحید برای ارزشهای اخلاقی یا منشأبودن آن برای فضائل اخلاقی تعبیر میکنیم.
(طباطبایی، 1403ق، ج12: ص341) تحلیل فلسفی مبدئیت توحید برای فضایل اخلاقی بر اساس دیدگاه حکماء خداوند واجبالوجود من جمیع الجهات است (صدرالدین شیرازی، 1981م، ج1: ص122) و همانگونه که خداوند مبدأ وجودی هر موجودی است، پس مبدأ هر کمالی نیز هست و هر کمال و فضیلتی که دیگران دارند از ذات خداوند ناشی میشود.
در جهانبینی توحیدی زن و مرد علیرغم تفاوتهایی که ممکن است از جهت طبیعی و خلقت داشته باشند، اما ویژگیهای زیادی نیز وجود دارد که به نوعی در آن ویژگیها تساوی و اتحاد دارند و همین ویژگیهای مشترک میتواند مبیّن وظایف اخلاقی زن و مرد نسبت به یکدیگر باشد: زن و مرد در ارتباط با خالق؛ (روم:40)؛ در دمیدهشدن روح الهی؛ (سجده: 9)؛ در کاشتهشدن بذرهای معرفت در درون؛ (بقره: 31) در کرامت ذاتی؛ (اسراء: 70)؛ در مبدأ خلقت؛ (نساء: 1)؛ در ماده اصلی خلقت؛ (حجر: 36)؛ در ماهیت و مختصات انسانی از قبیل روح، عقل، عواطف و احساسات، وجدان و...
2- تبیین نقش توحید در فضایل گرایشی مرتبط با خانواده در فضایل بینشی بیان شد که زن و مرد بر اساس نگاه توحیدی ارزش اخلاقی برابر دارند، اما همین مقدار برای تحکیم بنیان خانواده کافی نیست؛ بلکه علاوه بر نگرش فوق، زن و مرد باید نسبت به هم گرایش و کشش هم داشته باشند.