چکیده:
حجیّت خبر واحد در احکام شرعی از شاخصترین مباحث علم اصول فقه محسوب میشود. در این میان روایات آحاد معتبر ظنى،همواره یکی از منابع و مستندات فقها برای استخراج احکام شرعی هستند؛ اما پیرامون استفاده از روایات آحاد معتبر ظنی در موضوعات غیرفقهى اختلاف نظر وجود دارد. به بیان دیگر پس از پذیرفتن حجیت خبر واحد یکی از مسائل چالش برانگیز در میان عالمان دینی مشخص کردن قلمرو اعتبار خبر واحد از سوی آنهاست .در این راستا دو دیدگاه وجود دارد : رویکرداول فقط آن را در حوزه احکام فقهی و عملی معتبر می داند و رویکرد دوم با اختلافاتی در مبنا و تحلیل ، اعتبار آن را در تفسیر آیاتی غیر از آیات الاحکام می پذیرد. آیت الله فاضل لنکرانی با متحد دانستن ملاک منجزیت و معذریت در فقه و تفسیر ، به دلیل سیره عقلائیه از طرفداران دیدگاه دوم به شمار می آید . این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی به طرح نظر مجتهد فرزانه محمد فاضل لنکرانی می پردازد .
خلاصه ماشینی:
و در جای دیگر تأکید میکنند: «چون مسئله حجیت خبر واحد یک مسئله مهم و مبتلا به بوده است، اگر ممانعتى از طرف شارع شده بود، باید به وضوح و درستى به دست ما مىرسید البته عمده دلیل بر حجیت خبر واحد همین سیره عقلا است» (فاضل لنکرانی، درس خارج اصول، بیتا: تقریراصغر محمدی).
1. دیدگاه و ادله قائلان به عدم حجّیت روایات غیر فقهی از آنجا که عمده روایات تفسیری را اخبار آحاد تشکیل میدهند؛ با پذیرفتن حجیت خبر واحد در میان متأخرین، این اخبار در محور آیات الاحکام که به فقه و استنباط احکام شرعی مربوط است، مورد استناد فقها قرار گرفته است.
شیخ طوسی گرچه حجیت خبر واحد را پذیرفته است، اما آن را فقط محدود به فقه میداند و به صراحت میگوید: سزاوار است به دلیلهای صحیح عقلی یا شرعی مانند اجماع یا روایات متواتر کسانی که پیروی آنان واجب شده، رجوع شود و خبر واحد در این مورد (تفسیر) پذیرفتنی نیست؛ به خصوص در موردی که راه شناخت آن علم میباشد، و هر گاه در تأویل آیه به شاهد لغوی نیاز باشد، تنها شاهدی پذیرفته میشود که میان اهل لغت معروف باشد، اما طریق آحاد که قطع آور نیست.
اگر چه آیتالله محمد جواد فاضل لنکرانی برای اعتبار خبر واحد بر وجود روایات فراوان از ائمه معصومین (علیهم السلام) تمرکز کردند ولی این مطلب نیز گواه دیگری است بر اینکه سیره عقلا بهترین دلیل براعتبار خبر واحد میباشد چرا که باز هم بر طبق سیره عقلا وجود روایات فراوان در موارد مختلف فقهی و غیر فقهی که از طریق ثقه به دست ما رسیده است، دلیلی بر اعتبار خبر واحد دانسته میشود.