از مجلس راستگویان گزارشی از نسخة کهن امالی شیخ صدوق مقاله

کتاب امالی شیخ صدوق، مجموعه ای از جلسات املاء شیخ صدوق است که طی دو سال از هجدهم ماه رجب سال 367 ق تا نوزدهم شعبان سال 368 ق تشکیل شده و در آغاز همه مجل سها تاریخ آن ذکر شده است. نکته قابل توجه در کتاب مذکور، تنوع مطالب آن است که مشتمل بر مسائل مختلف اعتقادی، تاریخی، احکام، اخلاق و فضائل و مناقب اهل بیت م یشود. نویسنده در نوشتار پیش رو نخست، به زندگانی شیخ صدوق نگاهی داشته و در این زمینه به ارائه اطلاعاتی از قبیل ولادت، مسافرت ها، استادان و مشایخی که در امالی از آنان روایت می کند، شاگردان و راویان، وفات، و تالیفات شیخ صدوق می پردازد. در ادامه، در راستای معرفی امالی شیخ صدوق، گزارشی اجمالی از مجالس املاء را به ترتیب تاریخی همراه با ذکر مکانی که مجلس در آن تشکیل شده و نیز تعداد احادیث هر مجلس، بیان می کند. سپس، با نگاهی گذرا به نسخ شناخته شده از امالی و نیز نسخ موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، تلاش دارد گزارشی از نسخه ای از امالی به خطر ابن سکون حلی ارائه دهد. پیش از معرفی نسخه مذکور، شرح حالی از ابن سکون، استادان، مسافرت ها، شعرها، فضائل اخلاقی و تاریخ وفات وی اظهار می دارد.

یکی از دانشمندان بزرگی که علاوه بر نگارش ده‎ها کتاب گران‎سنگ به مجالس املاء اهتمام داشت و به هر شهری قدم می‎گذاشت دوستداران دانش به گردش حلقه می‎زدند و از او تقاضای تشکیل مجلس املاء داشتند عالم برجستۀ شیعه ابوجعفر محمّد بن علی بن حسین قمّی رازی معروف به شیخ صدوق است. امالی شیخ صدوق این کتاب مجموعه‎ای از جلسات املاء شیخ صدوق است که طیّ دو سال از هجدهم ماه رجب سال ٣٦٧ ق تا نوزدهم شعبان سال ٣٦٨ تشکیل شده است، در آغاز همۀ مجلس‎ها تاریخ آن ذکر شده است و از آنها چنین فهمیده می‎شود که هفته‎ای دو جلسه در روزهای سه‎شنبه و جمعه به طور مستمرّ و منظّم برپا می‎شده است، این برنامه به همین صورت در مسافرت‎ها نیز ادامه داشته، مگر آنکه مناسبت‎های ویژه مانند روزهای غدیر، تاسوعا و عاشورا و مانند آنها این نظم زمانی را تغییر داده باشد، به عنوان نمونه مجلس بیست و یکم در روز آخر ماه رمضان تشکیل شده و مجلس بیست و دوم فردای آن یعنی روز اوّل ماه شوال تشکیل شده است، و پس از آن نیز در روزهای دوشنبه و چهارشنبه دوم و چهارم ماه شوال دو مجلس دیگر تشکیل شده است. در دو مورد دیگر نیز این ترتیب مراعات نشده است، مورد اوّل مربوط به مجالس ٨٨ و ٨٩ است که در روزهای شنبه آخر ماه رجب سال ٣٦٨ ق و یکشنبه اوّل ماه شعبان همان سال تشکیل شده، و ظاهراً به صورت فوق‎العاده بین دو مجلس جمعه ٢٨ رجب و سه‎شنبه سوم شعبان برگزار شده است.