چکیده:
موضوع این مقاله «آستانگی» است، این واژه به معنای «در گذار بودن» یا «در میان بودن» و در مقابل یک‌مرتبگی است. در معماری «آستانگی»، که اسم مصدر آستانه است، اشاره به یک وضعیت میانی و گذار در نواحی انتقالی مکان‌ها دارد، این وضعیت در خصوص تقرب به یک مقصد طرح می‌شود. نکته مورد توجه در این مقاله تقلیل مفهوم آستانگی به «بودن در یک ورودی» و به تبع آن آستانه به معنای یک نقطه اتصال صرف و عدم توجه به گستره معنایی این دو واژه است. پژوهش در اینجا با روش کیفی و با استدلال منطقی انجام می‌شود. بعد از تدقیق ریشه‌شناسی واژه و همچنین جست‌وجوی آن در متون به منزله نواحی انتقالی، مفهوم آستانه و مفاهیم مرتبط با آن در نظرگاه اندیشمندان حوزه معماری همچون کریستیان نوربرگ شولتز، کریستوفر الکساندر، و لویی کان به طور دقیق بررسی می‌شود، هرچند ایشان از منظرهای مختلفی به این مفهوم واحد نظر افکنده‌اند، وجوه مشترکی نیز از میان سخنانشان یافت می‌شود که بعد از تعمق در آرا روشن می‌شود که «آستانگی» از جمله مفاهیمی است که علاوه بر داشتن دامنه وسیع معنایی، دارای مراتبی است که از مصادیق عینی تا ذهنی قابل تفکیک است و در چهار ساحت، کالبدی، عملکردی، معنایی، و جوهری می‌توان آن را دسته‌بندی کرد. در ادامه همچنین نسبت مفاهیمی همچون مرز، مرکز، و آستانه با مفهوم آستانگی مشخص می‌شود و سپس ساحت جوهری، به مثابه مرتبه‌ای از مراتب آستانگی، بررسی و نسبت آن با سایر ساحات تحلیل می‌شود. نتایج تحقیق بیانگر آن است که نواحی انتقالی از طریق همگرایی به سوی نیروی حاصل از مرکز، دارای تعیناتی کالبدی به نام آستانه است. در ساحت عملکرد، این تعینات در محدوده آستانگی منجر به تعیین حد نیروهای حاصل از مرکز مجاور آن (مقصد مد نظر) می‌شوند. بررسی شخصیت دو وجودی آستانه و نمادین بودن آن وجود مرتبه معنایی آستانگی را اثبات می‌کند، درنهایت در مرتبه‌ای اعلی، پس از تعریف جوهره این مفهوم، خواست وجودی و حقیقی آستانگی در نسبت با مقصد و مقصود مخاطب تبیین می‌شود. نتیجه آنکه آستانگی به مثابه یک پدیده در عالم معماری ذومراتب قلمداد می‌شود و پرداختن به سطوح مختلف معنایی آن موجبات درک عمیق‌تر این مفهوم در حوزه معماری را فراهم می‌کند.
Liminality indicates a state of transition or being in between, as opposed to being at one. In architecture, it refers to a transition between two places on the way to arrive at a destination. The starting point of the present paper is tackling the reduction of the concept of liminality to ‘being at a threshold’, and thereby the threshold itself as a mere connection point and the neglect of is denotational range. The adopted method is qualitative accompanied with logical reasoning. After accurately defining the etymology of the term, and also a search for transitional zones in the literature, the views of significant architectural thinkers in this field such as Christian Norberg Schulz, Christopher Alexander, and Louis Kahn are further scrutinised. Although these thinkers have different perspectives towards the matter, they still share some common views. An investigation into their views shows that on top of wide-ranging meanings to ‘liminality’, there is also hierarchies in terms of objectivity-subjectivity. Liminality is also classifiable, it is shown, into four categories of the physical, the functional, the denotational, and the substantial. The paper then moves on to investigate concepts such as boundary, centre, and threshold in order to analyse the substantial and its relation with other realms. The results show that transitional zones tend to converge into the centre, which materialise in thresholds. These liminal materialisations set the limits for the adjoining centre. The investigation of the bi-existential characteristics of thresholds and their emblematic state proves the denotational stance of liminality, with its existential demand explained in relation with the audience after defining the substance of the concept at a more subliminal stage. To conclude, architectural liminality is hierarchical, and paying attention to its various denotational levels yields a deeper understanding of the concept.
(
, 
, 
)
