چکیده:
بررسی کیفی روند شهرنشینی حاکی از آن است که توسعۀ نامناسب، آسیب‌های فراوانی به ساخت سیمای سرزمین شهری وارد کرده است. ابزار حل مشکل، برنامه‌ریزی شبکه‌های بوم‌شناختی به‌عنوان گذرگاه‌های ماده و انرژی است. برنامه‌ریزی عناصر طبیعی ساختار مشتمل بر لکه و کریدورهای سبز و باز، راهگشای پژوهشگر در راستای نیل به اهداف پژوهش خواهد بود. این اهداف عبارت است از: حفظ و ترمیم منابع طبیعی، تقویت نیروهای سایبرنتیکی در راستای ارتقای پایداری عملکرد، تعادل ساختاری و تغییرپذیری زیستگاهی. مدل روش‌شناختی پژوهش در کلان‌شهر کرج، با شناسایی عناصر انعطاف‌پذیر به تقویت فرایندهای بوم‌شناختی پرداخت و با رویکرد بوم- جامعه‌شناسانه و تشکیل شبکۀ زیستگاه شهری، در جهت پایداری استفاده شد. به کمک نرم‌افزارهای GIS به تهیۀ نقشه و رقومی‌کردن داده‌ها پرداختیم. با RS نیز برداشت تصاویر ماهواره‌ای انجام شد. از طریق FRAGSTATE 4,2 نیز به بررسی تغییرات متریک‌های مربوط در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ پرداخته شد. نتایج تغییرات در لکه‌های بایر به‌صورت ۷/۹۸ درصد کاهش CA، ۵/۷۹ درصد افزایش NP، ۱/۵ درصد کاهش Cohesion، مسکونی به‌صورت ۲۴/۱۵ درصد کاهش CA، ۲۶/۱۶ درصد افزایش NP، ۳/۹۶ درصد کاهش Cohesion و سبز به‌صورت ۳۸/۸ درصد کاهش CA، ۲۷۵/۵ درصد افزایش NP، ۳۴/۰ درصد کاهش Cohesionبرداشت شد که برایند بررسی دال بر افزایش انقطاع، کاهش پیوستگی بستر طبیعی، نزول عملکرد بوم‌شناختی و تأثیر نامطلوب آن بر ساختار اجتماعی بود. بنابراین می‌توان نخست با برنامه‌ریزی طبیعت‌محور، شاهد پویایی عملکرد شبکۀ ارتباط-انزوایی عناصر طبیعی و انسان‌ساخت سیمای سرزمین شهری درگذر زمان بود و سپس، با ایجاد فرهنگ جامع‌نگر و مبتنی بر اخلاق زیستی، به رفع خلأ اجتماعی فائق آمد تا شهر کرج در مسیر توسعۀ پایدار متعالی قرار گیرد.
The qualitative study of the urbanization process indicates that inappropriate development has caused a great deal of damage to the urban landscape structure. The problem solving tool is planning the ecological networks as matter and energy pathways. Planning natural elements of the structure, including green and open spots and corridors, will guide the researcher toward achieving research goals such as the conservation and restoration of natural resources and the improvement of cybernetic forces to enhance performance sustainability, structural equilibrium, and habitat variability. The methodological model of research in the Karaj metropolis identified flexible elements to strengthen ecological processes. Then, adopting the ecological-sociological approach and forming the urban habitat network, it was applied for sustainability. GIS software was used to map and digitize the data, RS to capture satellite images, and FRAGSTATE 4.2 to analyze the metrics changes in the years 2008 and 2018. The results of Bayer spot changes were -7.98% for CA, +5.79% for NP, and -1.5% for Cohesion, while residential spot changes were -24.15% for CA, +26.16% for NP, -3.96% for Cohesion, and green-space spot changes were -38.8% for CA, +275.5% for NP increase, and -34.0% for Cohesion. These indicated increased discontinuity, decreased natural bedding connectivity, and decreased ecological performance along with its adverse effect on social structure. Thus, using a nature-based planning, we can witness the network dynamics of natural/man-made communication/isolation networks over time, and by establishing a holistic, bio-ethical culture, we can overcome social vacuum. This way, Karaj can move in the excellent sustainable development path.
خلاصه ماشینی:
برنامه ريزي بستر طبيعي شبکه هاي بوم شناختي (مورد مطالعه : سيماي سرزمين شهري کرج ) شعله حسني ١، شهيندخت برق جلوه 2 ١.
بنابراين ميتوان نخست با برنامه ريـزي طبيعـت محـور، شـاهد پويـايي عملکـرد شـبکۀ ارتبـاط -انزوايـي عناصـر طبيعـي و انسان ساخت سيماي سرزمين شهري درگذر زمان بود و سپس ، با ايجاد فرهنگ جامع نگر و مبتني بر اخلاق زيستي، به رفع خلأ اجتماعي فائق آمد تا شهر کرج در مسير توسعۀ پايدار متعالي قرار گيرد.
Wessels et al) محيط زيست شهري (٢ :٢٠١٣ ,Kumar and Pandey) تغييرات کـاربري زمـين (LULC) معمـولا ناشـي از نداشـتن برنامه ريزي و مديريت زمين هاي کشاورزي ، شهري و جنگلي است کـه بـه ايجـاد مشـکلات محـيط زيستي شديد مانند رشد بي رويۀ شهر، افزايش آلودگي ، کاهش سطح آب هاي زيرزميني ( Kumar and ١ :٢٠١٦ ,Pandey)، آلودگي منابع آب (٣ :٢٠١٥ ,Pandey and Kumar) و افزايش خطر ابتلا بـه فجـايع طبيعي در مناطق شهري و...
در اين ميان ، با توجه به رشد فزايندة جمعيت کشور ايران در چهل سال گذشته و افزايش ميـل مهاجرت از روستا به شهر يا از شهرستان ها به سوي پايتخت ، سيماي سرزمين شهري کرج معارض با اصول توسعۀ پايدار گسترش يافته است ؛ همان طور کـه آسـيب در بخـش طبيعـي سـاختارهاي اکولوژيکي به صورت کاهش تنوع زيستي جوامع گياهي و جانوري و افزايش انقطاع موزاييک هـاي يکپارچۀ باز، آبي و سبز قابل مشاهده است .
برايند عددي- تحليلي يافته ها در کل سيماي سرزمين شهري کرج ( نگارنده ) (رجوع شود به تصوير صفحه) راهبرد و ارائۀ راهکار راهبرد پژوهش ايجاد هماهنگي بين ظرفيت هاي بوم محيط و ارتقاي آن در راسـتاي حفـظ برنامـۀ فعاليت انساني است .
(
, 
, 
)
