چکیده:
با توجه به تنوع اقلیمی در استان سیستان و بلوچستان، تنوع مسکن ناشی از آن از ویژگیهای این استان میباشد. این تنوع اقلیمی باعث شده تا مسکن سنتی از تنوع شکلی و ساختاری برخوردار باشد. با بررسی وضعیت سازگاری مسکن بومی با عناصر آب و هوایی مشخص شد مسکن بومی شهرستان سرباز بیشترین سازگاری را با اقلیم دارد. ایستگاههای سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، زاهدان و زابل دارای سازگاری متوسطی هستند و در شهرستانهای چابهار و منطقه بمپور حداقل سازگاری بین مسکن بومی و اقلیم وجود دارد. همچنین با بررسی الگوی فضایی مسکن روستایی در سطح استان مشخص شد، شهرستانهای نیک شهر، سراوان، خاش و زاهدان از لحاظ الگوی فضایی مسکن بومی همسان میباشند. این مناطق دارای الگوی توزیع خوشهای هستند. مسکن بومی ایرانشهر با ضریب خودهمبستگی 714/0- بیشترین هماهنگی (خوشهای) را با بقیه نواحی استان داشته است. شهرستانهای ایرانشهر و زابل با داشتن ضریب خودهمبستگی منفی نزدیک به صفر کمترین همپوشانی الگوی فضایی مسکن بومی را با بقیه نقاط استان دارا بوده و به عنوان الگوی تصادفی از نظر توزیع مکانی محسوب میگردد. بنابراین بیشترین سازگاری مسکن با در سرباز، نیکشهر، زابل قرار گرفته است.
Due to the climatic diversity in Sistan and Baluchestan Province, housing diversity is one of the characteristics of this province. The southern part of the province, at least in a part of the year, has tropical climate features; the area experiences extreme heat and high relative humidity. At the same time, the northern parts of the province are affected by the climatic elements of tropical regions, where the climate is hot and dry. The diversity in housing caused by the climatic diversity of the region is one of the characteristics of this part of the country. Taftan mountainous regions of Bazman, hot and dry central regions, hot and humid southern regions, and the general position of the province have made the climate diversified. This has given the traditional houses there structural variety. The investigation of the adaptation or incompatibility of indigenous habitats with climatic features indicated that the local houses in the city of Sarbaz have the highest adaptability to the climate. Those in Saravan, Iranshahr, Nikshahr, Zahedan and Zabul have moderate adaptation. In Chabahar and Bampur, a minimum compatibility exists between the local houses and the climate. Also, the study of the spatial relationships in the province showed spatial similarities among Nikshahr, Saravan, Khash and Zahedan in terms of housing characteristics. These areas have a cluster distribution pattern. The buildings in Iranshahr with the autocorrelation coefficient of -0.714 have the highest coordination with the rest of the province. The cities of Iranshahr and Zabol have the least spatial relationship with the rest of the province with a negative correlation coefficient close to zero. It is considered as a random pattern in terms of spatial distribution. Therefore, the most adapted houses are located in Sarbaz, Nikshahr, Zabol.
خلاصه ماشینی:
شهرستان هاي ايرانشهر و زابل با داشتن ضريب خودهمبستگي منفي نزديک به صفر کمترين همپوشاني الگوي فضايي مسکن بومي را با بقيه نقاط استان دارا بوده و به عنوان الگوي تصادفي از نظر توزيع مکاني محسوب ميگردد.
در شرايطي که مصرف انرژي فسيلي و آلودگيها و تغييرات اقليمي حاصل از آن به معضلي براي جوامع بشري تبديل شده و ساختمانها نيز به عنوان يکي از موارد بسيار موثر در سرعت بخشيدن به اين امر محسوب ميشوند (رشيدي، ١٣٩٠: ٢٥) براي دستيابي به يک طراحي معماري مطلوب ، منطقي و هماهنگ با فرهنگ و اقليم ، عالوه بر توجه به نوع اقليم منطقۀ مورد نظر، بايستي از ميان عوامل تأثيرگذار اقليم به دو عامل زير نيز دقت شاياني شود (عبدالحسيني، ١٣٩٠: ١٣) 1Sozen (رجوع شود به تصویر صفحه) خانه هاي سنتي موجود در مناطق خشک ايران يکي از بارزترين نمونه هاي هماهنگي انسان با طبيعت است .
در اين زمينه دهقان مينويسد که سازگاري مردم با اقليم باعث ايجاد چشم اندازهاي متفاوتي در نوع مسکن شده است و آسايش انسان و در بعضي موارد بقاي او وابسته به مهارتي بوده که با آن ساختمانها و فضاي منطبق با محيط هاي اقليمي را بوجود مي آورد (دهقان ، ١٣٨٢: ٦٦)؛ همچنين آلپاگونوولو و همکاران اظهار ميدارند معماري بومي ايران با هموار کردن طبيعت و استفاده از فرآورده هاي طبيعي نشان دهنده رابطه ناگسستني انسان و طبيعت است (آلپاگونوولو، ١٣٦٩: ٦٩).
در اين پژوهش با استفاده از پردازش داده هاي اقليمي مانند، دما، سرعت باد، تابش و رطوبت نسبي و بارش به ارتباط بين نوع مسکن و اقليم هر منطقه از استان سيستان و بلوچستان پرداخته شده است .