چکیده:
در سال‌های اخیر با افزایش تولیدات علمی در کشور و گسترش فزاینده موسسات آموزش عالی، خطر شیوع بداخلاقی در انجام پژوهش همه نهادهای پژوهش محور را تهدید می‌کند. پژوهشکده برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی (یکی از پژوهشکده‌های پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش) از این ضرورت مستثنی نبوده است و به صورت بالقوه در معرض تهدید سرایت بد اخلاقی پژوهشی قرار دارد. این مطالعه با هدف تدوین نظام‌نامه اخلاق پژوهش پژوهشکده برنامه ریزی درسی و نوآوریهای آموزشی صورت گرفته است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و در چارچوب رویکرد کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است. داده‌های احصاء شده از جلسات بحث گروه کانونی و مصاحبه رو در رو بوسیله تحلیل محتوای تماتیک تحلیل گردید. تحلیل یافته‌ها منجر به شناسایی دو مقوله اصلی منش اخلاقی پژوهشگر شامل 4 زیرمقوله تواضع و فروتنی، صبر و بردباری، حساسیت فرهنگی، مشارکت‌جوئی و اصول اخلاقی حاکم بر پژوهش شامل 9 زیرمقوله سودمندی پژوهش، اصالت علمی، رعایت حقوق همکاران، رعایت حقوق شرکت‌کنندگان، اجتناب از سرقت علمی، انتشار یافته‌ها، ساده نویسی گزارش، سپاسگزاری، نقدپذیری و نقادی علمی گردید. در مجموع، یافته‌های این پژوهش می‌تواند گامی برای اتخاذ تصمیم‌های اخلاقی‌تر در انجام پژوهش و ایجاد فضای اعتماد و احترام در میان ذینفعان پژوهشگاه بازی کند و مبنایی برای گفتگوهای بیشتر و توسعه‌ی فرهنگ اخلاق پژوهش فراهم نماید.
In the recent years, while scientific production and the number of
high educational institutes have been increased in Iran, the spreading
of immoral behaviors in conducting research has been threatening all
of the research-driven institutions, in particular, department for
curriculum studies and educational innovations, as a part of the
research institute for education. This study was conducted in order to
formulate ethics in research of department for curriculum studies and
educational innovations. This essay was done through a Qualitative
approach by focused group discussions and face to face interviews.
The collected date from focused group discussions sessions was
analyzed by thematic content analysis method. The analysis led to two
core categories including the researcher‘s ethical personality and
ethical principles of research. The former consists of humility,
patience, cultural sensitivity, and collaboration. The latter has nine
subcategories including the benefits of research, academic integrity,
observing the colleague rights, observing the rights of participants,
avoid of plagiarism, publication of obtained data, writing the report in
a simple way, critic‘s acceptance and scientific criticism. In
conclusion, the obtained date by this research is able to play a role in
making moral decisions regarding research and creating a confident
and respectful atmosphere among the institution users. Furthermore, it
has the capability to be used as a base for further discussions and also
developing the culture of ethical personality s.
خلاصه ماشینی:
تحلیل یافته‌ها منجر به شناسایی دو مقوله اصلی منش اخلاقی پژوهشگر شامل 4 زیرمقوله تواضع و فروتنی، صبر و بردباري، حساسیت فرهنگی، مشارکت‌جوئی و اصول اخلاقی حاكم بر پژوهش شامل 9 زیرمقوله سودمندی پژوهش، اصالت علمی، رعایت حقوق همکاران، رعایت حقوق شرکت‌کنندگان، اجتناب از سرقت علمی، انتشار یافته ها، ساده نويسي گزارش، سپاسگزاری، نقدپذیری و نقادی علمی گردید.
همچنین، در زمینه اخلاق در پژوهش، نصیری همراه (1396) پس از مصاحبه با صاحبنظران روش‌شناسی در علوم رفتاری اصول اخلاقی در فرایند پژوهش را در 5 مولفه قرار داد: انتخاب و تبیین مسئله (تشخیص درست مساله، عدم تحریف در انتخاب مسئله، توانایی و تخصص پژوهشگر، اهمیت و ضرورت مساله)، اخلاق در جمع آوری داده‌ها (روش نمونه‌گیری و اعتبار آن، دقت در جمع‌آوری داده‌ها، استفاده از ابزار مناسب و استاندارد، عدم سوگیری، رعایت حریم خصوصی و رازداری، رضایت آگاهانه)، اخلاق در تحلیل و تفسیر (صحت داده ها، امانت‌داری و پرهیز از داده سازی، استفاده از روش تحلیل مناسب، پذیرش نتایج و سعه صدر)، اخلاق در تدوین و نشر نتایج (عدم تحریف گزارش، در نظر گرفتن حقوق نویسندگان، استناد به منابع علمی معتبر، امانت داری در استناددهی)، و توجه به ارزش ها و هنجارهای علمی.
به نظر می‌رسد تدوین نظام‌نامه اخلاق در پژوهش بتواند در برانگیختن پژوهشگران پژوهشكده برنامه ريزي درسي و نوآوري هاي آموزشي برای تأمل در خصوص شأن و جایگاه اخلاق پژوهش، ایجاد آگاهی در باره مسئولیت‌ها و تعهدات اخلاقی پژوهشگر در برابر شرکت‌کنندگان، همکاران و بهره‌برداران، بالا بردن اعتماد عمومی در باره پژوهش‌های صورت گرفته در این مرکز، ایجاد چشم اندازی مشترک در باره ابعاد اخلاق پژوهش بسیار مفید خواهد بود.
(
, 
, 
)
