چکیده:
سبک طنز پردازی صائب، حاصل محیط اجتماعی حاکم بر عصر صفوی است. وی شاعر و منتقد باورمندی است که طنز را به عنوان سلاحی کارآمد در جهت اعتراض و انتقاد از ناهنجاریهای جامعه خود به کار برده است. طنزهای صائب از منظر سبک شناسی بیشتر، نتیجه محتوا و بلاغت اشعار اوست. انتقادهای صائب از نظر محتوا درون گرا میباشد و ذهن وی با آفاق و سطح پدیده ها ارتباط برقرا میکند تا بتواند مفاهیم عمیق ذهنی و انفسی را به تصویر بکشد. وی منتقد و اصلاحگری است که با طنز خود در پی تحقیر و بی ارزش جلوه دادن مقام و منزلت افرادی است که در تیررس نیشخند او قرار گرفته اند. در واقع او علاوه بر طعنه نسبت به ویژگیهای درونی افراد، به تحقیر و بی ارزش نشان دادن ظواهر بیرونی نظیر: وسایل و پوشاک زاهدان نیز میپردازد. زبان انتقادی او عفیف و متعالی است. مهمترین شگردهای طنزآفرینی او شامل؛ پارادوکس، ارسال مثل، تناقض، تمثیل، ایهام، حسن تعلیل، تلمیح، استعاره و کنایه میباشد. روش پژوهش ، توصیفی - تحلیلی میباشد. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که سبک طنز پردازی صائب از جهت فکری و سطح ادبی به چه میزان در مبارزه شاعر با نابسامانیهای اجتماعی تاثیر داشته است؟
Stylistics of satire of Saeb is the result of the social environment in Safavid era. He is a poet and critic believer who has used humor as an effective weapon in protest and criticism of his society's anomalies. His satire, from the perspective of stylistics, is mainly the result of the content and rhetoric of his poems. The criticisms of Saeb are subjective in terms of content, and his mind communicates with the horizons and the level of phenomena in order to depict the deep concepts of mind and lives. He is a critic and reformer who, with his humor, is seeking to belittle the dignity of those who are within range of his grinning. In fact, in addition to being sarcastic to the inner features of people seeks to contempt the outward appearances, His critical language is virtuous and transcendental. The most important techniques which he makes his satires with are: Paradox, allegory, Paradoxical, equivocalness, poetical aetiology, quoting, metaphor and allusion. The research method is descriptive analytical. In this paper, we seek to answer the question of how much effective is the Stylistics of satire of Saeb in regards with the intellectual direction and the literary level on the social anarchies?
خلاصه ماشینی:
در این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که اشعار طنزآمیز صائب از دو جهت فکری و ادبی به چه میزان در سبک طنز پردازی او تاثیر داشته است ؟ ٢- پیشینۀ تحقیق دربارة « سبک شناسی طنزهای اشعار صائب تبریزی » تاکنون اثر مستقلی نوشته نشده است ؛ اما در مورد ویژگیهای سبکی شعر صائب در مقدمۀ دیوان و گزیدة اشعار وی و همچنین در برخی مقالات به توضیحات اندکی بسنده کرده اند؛ که از آن جمله میتوان به آثار ذیل اشاره کرد: ١) مقدمۀ دیوان صائب به کوشش محمد قهرمان .
طنز در اصطلاح اهل ادب ، شیوة بیان ادبی در نظم و نثر است که در آن نویسنده یا شاعر با بزرگ نمایی و نمایانتر جلوه دادن جهات زشت ، منفی و نواقص پدیده ها و روابط حاکم در حیات اجتماعی، درصدد تذکر، اصلاح و رفع آنها بر میآید.
صــائب چرا شکـــایت دزدان کند کسی جایی که هست شحــنه ز دزدان برنده تر (صائب :ج ٣/ص ٤٧٣٢) شحنه که در بیت آمده است واقعیتی از زندگی و جامعۀ عصر صفوی است که شاعر با نگاهی ژرف و حساس و با زبانی گزنده و طنز آمیز از آنان انتقاد میکند.
در این بخش تمثیلات طنز آمیز و انتقادی صائب مورد بررسی قرار میگیرد: دارد از چوب گدا قفل دهان ســگ کلید دیدن ســایل خسـیسان را به فریاد آورد (همان :ج ٣/ص ٢٠٥٠) شاعر، خسیس را با تمثیلی تلخ و گزنده ، سگ خوانده است که از چوب گدا و درخواست وی به فریاد میآید؛ زیرا خسیسان به جای آن که به نیازمندان کمک کنند، سر و صدا راه انداخته و به آنان توهین میکنند.
(
, 
, 
)
